Angststoornis

Iedereen is weleens bang. Maar ervaar je angst die niet reëel is en die je alleen maar in de weg zit? Dan kan het zijn dat je een angststoornis hebt. Gelukkig zijn angstklachten goed te behandelen. Wil jij je angst de baas worden? Wij helpen je graag met de juiste hulp en relevante informatie. Lees hier wat een angststoornis is, welke soorten angst en angststoornissen er zijn, hoe je een angststoornis herkent, wat de oorzaken zijn en hoe onze psychologen angstklachten behandelen.

Dit bericht is voor het laatst bijgewerkt op: 27 oktober 2023

Wat is angst?

Angst is een normale en belangrijke reactie van je lichaam. Angst helpt je te reageren in stressvolle situaties: bij dreigend gevaar, in noodsituaties of als je je zorgen maakt bij belangrijke levensgebieden. Je lichaam maakt zich klaar voor een vlucht- of vechtreactie, voor actie. Je hartritme gaat omhoog, er komt meer zuurstof in je hersenen, je spieren staan schrap, je ademhaling versnelt en je spijsvertering vertraagt. Ook maakt je lichaam de stresshormonen adrenaline en cortisol aan. Dit is een gewone reactie van je zenuwstelsel bij angst en helpt je op het juiste moment. Angst kent verschillende gradaties. Milde angst uit zich in gevoelens van je ‘niet op je gemak voelen’. Maar soms is de angst te groot en leidt het tot buitensporige angst. Iemand voelt zich dan dusdanig angstig in alledaagse situaties dat de angst belemmert. Ook kan je reageren op ‘bedreigingen’ die psychisch van aard zijn, zoals bij (overmatig) piekeren. Het hebben van angstklachten maakt het risico op het krijgen van een angststoornis aanzienlijk groter.

Wat is een angststoornis?

Angststoornis is een verzamelnaam voor verschillende angst gerelateerde stoornissen. Bij een angststoornis ervaar je angst die niet reëel is en die je alleen maar in de weg zit. Je bent bijvoorbeeld steeds vaker of heftiger angstig, krijgt angstaanvallen of je gaat hele normale dingen in het leven vermijden om die angst maar niet te hoeven voelen. Je ervaart bijvoorbeeld angst als je op plekken bent met veel mensen, zoals een feestje of in het winkelcentrum. Of je ervaart veel angst bij het zien van een hond; alleen het blaffen van een hond kan je al ontregelen. Een kleine onschuldige angst kan uitgroeien tot een angststoornis die je hele leven overneemt en bepaalt.

Wie kan een angststoornis krijgen?

Iedereen kan een angststoornis ontwikkelen. Wel komt het vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en in de leeftijdscategorie 25 tot 44 jaar. Eén op de vijf Nederlanders heeft een angststoornis. Angststoornissen staan daarmee in de top drie van de meest voorkomende psychiatrische aandoeningen. Dat iedereen een angststoornis kan krijgen bewijzen ook Marian Mudder, Alwin Ritstier en Pepijn Schoneveld. Ze zijn succesvol en gingen desondanks gebukt onder hun angst.

Symptomen angststoornis

De symptomen bij angstklachten verschillen per persoon. Wanneer spreek je van angstklachten en wanneer van een angststoornis? Het verschil zit hem in de ernst van de symptomen. Het punt waarop angstklachten overgaan in een angststoornis is niet exact te noemen.

Psychische symptomen angststoornis

Als je angstklachten of een angststoornis hebt, kan je een aantal psychische symptomen bij jezelf opmerken die vaak voorkomen bij angst:

• slaapproblemen, moeheid
• angstige gedachten
• piekeren
• nervositeit
• concentratieproblemen
• rusteloosheid
• prikkelbaarheid
• gespannenheid

Lichamelijke symptomen angststoornis

Bij angst maakt je lichaam zich klaar voor een ‘fight or flight’ reactie. Hierdoor kan je verschillende lichamelijke klachten ervaren:

• buikpijn
• hoofdpijn
• misselijkheid
• hartkloppingen
• spierklachten, spierspanning (stijve nek en schouders)
• trillen of beven
• zweten
• maag- en darmklachten
• duizeligheid

Gedragssymptomen bij een angststoornis

Mensen met een angststoornis kiezen vaak voor:

• Vermijding. Ze zorgen dat ze niet in bepaalde situaties terechtkomen/gaan spannende situaties uit de weg. Ook stellen ze beslissingen vaak uit. Als je niet graag belt, zal je bijvoorbeeld vaker kiezen voor een mail of berichtje via WhatsApp in plaats van toch de telefoon te pakken.
• Veiligheid (controle). Ze zijn altijd voorbereid op de angst. Ben je bang om te hyperventileren? Dan zorg je er bijvoorbeeld altijd voor dat je een plastic zakje bij je hebt. Ook zullen ze dingen overmatig checken (dwangstoornis), overmatig plannen en veel geruststelling vragen.

Het nadeel van dit gedrag is dat je niet leert dat datgene waar je bang voor bent, niet altijd uitkomt of niet zo erg is als verwacht. Je leert jezelf aan dat jouw beschermgedrag goed is, omdat de angst niet gebeurt. Dat geeft rust. Maar op de lange termijn wordt de angst met deze ‘strategie’ vaak groter en juist moeilijker om vanaf te komen. Als je steeds meer situaties gaat vermijden bijvoorbeeld, kan dit enorm lastig worden in je dagelijks leven.

Paniekaanvallen

Bij een angststoornis kan je last hebben van aanvallen van angst en spanning. Tijdens zo’n paniekaanval maakt je lichaam het stresshormoon cortisol aan en je kan klachten ervaren als: verhoogde hartslag, pijn op de borst, benauwdheid, misselijkheid, hyperventilatie, duizeligheid, trillen en overmatige transpiratie. Je kan denken dat je dood gaat of gek wordt, maar de symptomen die je ervaart kunnen geen kwaad en gaan vanzelf weer over.

Angst en depressie

Angstklachten kunnen een negatieve invloed hebben op de kwaliteit van je leven. Iemand met een angststoornis heeft meer kans op een depressie. Angststoornissen komen relatief vaak voor met een depressie als secundaire stoornis.

Soorten angststoornissen

Er zijn veel verschillende angsten en angststoornissen. Over het algemeen onderscheiden we twaalf soorten angststoornissen, waaronder specifieke angststoornissen vallen zoals:

• verlatingsangst (separatieangststoornis)
• bindingsangst
• hypochondrie
• emetofobie
• angststoornis door een middel
• angststoornis door een somatische aandoening
• andere gespecificeerde angststoornis.

Misschien herken jij je wel in één van de andere angststoornissen:

Gegeneraliseerde angststoornis

Bij deze angststoornis ervaar jij overmatige angst en bezorgdheid rond algemene dagelijkse dingen, zoals geld, gezondheid, werk (zie ook werken met een angststoornis), vrienden en familie. Dit uit zich in ongecontroleerd piekeren en daarbij horende klachten, zoals concentratie- en slaapproblemen, spanning in spieren, zweten, misselijkheid en hoofdpijn.

Specifieke fobie

Als je een specifieke fobie hebt, ben je, zoals de naam al zegt, bang voor iets specifieks. Dit kan een situatie, ding, dier of mens zijn. Er zijn veel vormen van een specifieke fobie. Denk aan vliegangst, claustrofobie, hoogtevrees, angst voor onweer, clowns, bloed, honden of spinnen.

Dwangstoornis

Een dwangstoornis, ook wel obsessief-compulsieve dwangstoornis (OCD) genoemd, kenmerkt zich door steeds terugkerende dwanggedachten en/of dwanghandelingen. Via gedachten en handelingen wil je voorkomen dat daar waar je bang voor bent gebeurt. Een bekend voorbeeld van een dwangstoornis is smetvrees.

Sociale angst

Bij een sociale angststoornis ben je voortdurend bang voor wat anderen van je vinden of hoe je zelf reageert op sociale situaties. Hierdoor ga je sociale situaties, zoals feestjes, borrels met collega’s en andere plekken met groepen mensen uit de weg. Zo kan agorafobie (pleinvrees) ontstaan. Faalangst (de angst om te falen) komt vaak voor bij deze angststoornis.

Paniekstoornis

Als je last hebt van een paniekstoornis heb je regelmatig paniekaanvallen. De angst voor zo’n aanval kan je leven beheersen.

PTSS

Voorheen werd PTSS (posttraumatische stress-stoornis) ook gezien als een angststoornis. In de DSM-5 (het diagnostisch en statistisch handboek van psychiatrische aandoeningen) valt PTSS nu onder psychotrauma- en stressor gerelateerde stoornissen.

Oorzaken angststoornissen

Waarom heb ik dit? Dat is een vraag die in je op kan komen als je last hebt van angstklachten. Waarom de één wel een angststoornis ontwikkelt en de ander niet, heeft met vier factoren te maken:

• Omgevingsfactoren: de invloed van de (sociale) omgeving. Een kind kopieert bijvoorbeeld de angsten van een van zijn ouders.
• Individu specifieke ervaringen: wat je als individu hebt meegemaakt. Je hebt bijvoorbeeld vliegangst omdat je een keer hevige turbulentie hebt meegemaakt.
• Ingrijpende gebeurtenissen: dit kunnen positieve of negatieve gebeurtenissen zijn in het leven waardoor je aan jezelf gaat twijfelen. Voorbeelden van ingrijpende gebeurtenissen zijn geboorte, dood, scheiding, promotie of een verhuizing.
• Psychische factoren: hierbij is het belangrijk om je eigen angst de baas te worden. Het is van belang deze angstige situaties niet te vermijden. Op deze manier wordt de angst namelijk alleen maar erger.

Behandeling angststoornis

Jij wil weer vol in het leven staan, maar wordt daarin tegengehouden door je angst(stoornis). Gelukkig zijn angstklachten goed te behandelen.

Angsten overwinnen

Hoe kan je je angsten overwinnen en de regie weer terug krijgen? Ontdek hier hoe onze psychologen jou helpen bij angstklachten. Zorg dat angstklachten niet uitgroeien tot een angststoornis, of laat je niet langer beperken door je angststoornis.

Meer informatie over angst

Meer lezen over angst? Je vindt meer betrouwbare informatie op: Thuisarts en GGZ standaarden.

Informatie gecontroleerd door expert

De informatie op deze pagina is gecontroleerd en goedgekeurd door Demi Hoorn. Demi is psycholoog in Amsterdam en gespecialiseerd in het behandelen van angst. Ze is aangesloten bij Psyned en het NIP.