Slaapproblemen
Slaapproblemen kunnen heel vervelend zijn. Er is een groot verschil tussen af en toe wakker liggen of vaak slecht slapen. Als jouw slaapproblemen je steeds meer opbreken en je daar overdag last van hebt, is het tijd om daar iets aan te doen. Want een goede nachtrust is voor iedereen belangrijk en slaapproblemen zijn gelukkig goed te verhelpen.
Dit bericht is voor het laatst bijgewerkt op: 24 november 2023 Wat zijn slaapproblemen?Slecht slapen is voor niemand precies hetzelfde, net zoals iedereen een andere slaapbehoefte heeft. De een slaapt graag uit, terwijl de ander vrolijk voor de wekker opstaat. En de een heeft genoeg aan zes uur slaap, waar de ander zich beter voelt na negen uur nachtrust. Tijdens je slaap ontspannen je spieren en rust je uit; goed slapen is nodig om te herstellen van alles wat je meemaakt als je wakker bent. Niet voor niets slapen we ongeveer een derde van ons leven.
Veel mensen zullen dit van tijd tot tijd herkennen: een slapeloze nacht doordat je ligt te piekeren, geen oog dicht doen door de geluiden van buiten en ’s nachts veel wakker worden door onrust op je werk of spanning in je relatie. Dit wordt een probleem als slecht slapen jouw dagelijks leven erg lastig maakt.
Heb jij last van slapeloosheid? Bijvoorbeeld moeilijk in slaap vallen, lang wakker liggen of te vaak of te vroeg wakker worden? En heb je dit zo vaak dat je daardoor overdag moe of prikkelbaar bent? Dan is het goed om te kijken naar de oorzaak van je slapeloosheid en je slaapproblemen aan te pakken. Slaap je juist teveel? Ook daar kan je je slap en futloos door gaan voelen.
Jouw slaapproblemen aanpakken?
Een gezonde slaapcyclus
Normaal ga je van inslapen (1) naar lichte slaap (2) naar een diepe slaap (3) naar de droomslaap (4) – ook wel REM-slaap, in een slaapcyclus van ongeveer negentig minuten. En dat dan ongeveer vijf keer per nacht. De hersenen houden prikkels uit je omgeving tegen, zodat je niet zomaar wakker wordt. Tijdens de droomslaap verwerken we het meest. De rest van de fases zijn bedoeld om je lichaam klaar te maken voor deze droomslaap. Hiervoor is een afname van hersen- en lichaamsactiviteit nodig. Als dit moeizaam verloopt of als jouw hersenactiviteit maar langzaam afneemt, kan je dus moeite krijgen met in slaap komen.
Een goede nachtrust is belangrijk voor je herstel, zodat je uitgerust wakker wordt en energie hebt voor de nieuwe dag. Goed slapen zorgt ervoor dat je lekkerder in je vel zit en dat je je beter kan concentreren. En doordat je ’s nachts verwerkt wat je overdag hebt meegemaakt, is slaap goed om herinneringen op te slaan en emoties en stress minder erg te maken. Op de lange termijn heeft goede slaap een positief effect op je afweersysteem.
Symptomen slaapproblemen
Als je alleen licht slaapt of juist te veel slaapt en daarbij niet in de droomfase komt, heb je geen voordeel van die droomfase; wanneer de verwerking en het opladen gebeurt. Hierdoor ben je de volgende dag vermoeider en kan je slechter tegen de prikkels uit jouw omgeving. Een goede nachtrust en het goed verlopen van de slaapfases is dus ontzettend belangrijk voor een leuk, fijn en gezond leven.
Kenmerken van slaapproblemen zijn:
- minder energie;
- moeite met prikkels vanuit jouw omgeving;
- last van concentratieproblemen;
- moeite met dingen onthouden, verminderd geheugen;
- kort lontje, sneller geïrriteerd;
- een slechter humeur;
- somberheid, futloosheid;
- een traag denkvermogen, je bent minder scherp en alert (ook wel ‘brain fog’ genoemd);
- weinig eetlust of juist een toegenomen eetlust;
- weinig controle over jouw emoties en gedachten;
- alles kan intenser aanvoelen.
Wil jij meer weten over de werking van slaap en hoe het kan dat we steeds slechter slapen? Lees dan onze blog over hoe dit werkt in het brein en krijg tips om beter te slapen.
Slaaptest: kan ik een slaapstoornis hebben?
Krijg inzicht in je klachten en bijpassend advies.
Slaap jij juist te weinig of te veel?
Inmiddels is het wel bekend dat te weinig slapen slecht is voor je. Een slaaptekort komt dan ook vaker voor dan een overschot aan slaap. Als je te veel slaapt kan je ook last krijgen van verschillende klachten. Te veel slapen en te weinig slapen zijn beide erg vervelend, van allebei kan je vergelijkbare klachten krijgen.
Te weinig slapen
De meest voorkomende slaapproblemen hebben te maken met een slaaptekort. Bij te weinig slapen is het vaak zo dat het slaapsysteem niet goed functioneert. Hierdoor ontvang je te weinig slaaphormonen die jou slaperig maken. Een factor die tegenwoordig vaker hierbij meespeelt is blauw licht van telefoons en andere schermen die je bekijkt vlak voordat je gaat slapen.
Bij te weinig slapen verwerk je de informatie van de dag niet goed en herstellen andere belangrijke (lichamelijke en mentale) functies ook minder. Hierdoor liggen hoofdpijn en spierspanning op de loer, omdat je letterlijk te weinig ontspant en oplaadt op deze twee gebieden. Op de lange termijn kan een slaaptekort zelfs zorgen voor een toename van psychische en lichamelijke klachten, zoals een depressie, burn-out, dementie, overgewicht (obesitas), hart- en vaatziekten en suikerziekte.
Piekeren als het tijd is om te slapen is een ander probleem dat ontstaat bij te weinig slapen. Misschien ben je bang om naar bed te gaan omdat je ’toch niet in slaap komt’. Zo kan piekeren de oorzaak zijn van slecht slapen, maar ook het gevolg van niet in slaap kunnen komen. Piekeren wordt dan een vicieuze cirkel van je zorgen maken om je nachtrust, en daarom wakker liggen.
Te veel slapen
Naast dat jouw lichaam een functie heeft om in slaap te komen heeft het ook een functie om weer wakker en alert te worden. Bij te veel slapen werkt dit waaksysteem niet goed. Hierdoor blijf je bijvoorbeeld lang slapen of val je overdag in slaap omdat je te weinig hormonen binnenkrijgt die jou wakker maken en wakker houden.
Als je te weinig slaapt, herstel je minder van de door jou verbruikte lichamelijke functies. Als je te veel slaapt, heb je juist te weinig gebruik gemaakt van deze functies. Maar in plaats van extra energie die je ‘overhoudt’ zijn ons lichaam en brein zo geprogrammeerd dat als je ergens geen gebruik van maakt, je lichaam dit langzaam begint ‘af te breken’ omdat het dan als niet nuttig wordt gezien. Hierdoor word je passief (tegenovergestelde van actief) en kan jij je futloos of slap gaan voelen. Als je daardoor in het vervolg weer weinig onderneemt omdát jij je slap voelt, kan dit verergeren. Gevolgen hiervan zijn bijvoorbeeld spierverslapping en trillende armen of benen.
Op langere termijn kan te veel slapen zelfs leiden tot een slechtere doorbloeding, waardoor je algehele conditie en afweersysteem achteruit gaan. Je hebt hierdoor een hoger risico op hart- en vaatziekten en ontstekingen. Je functies worden letterlijk vertraagd of stilgelegd. Dit leidt soms tot een terugkerend patroon wat lastig te doorbreken is.
Maryam: ‘Het allerliefst wilde ik opladen, maar dat lukte niet’
Maryam had last van slapeloosheid. Toen ze nog maar 2 á 3 uur per nacht sliep, zocht ze hulp.
Oorzaken en risico’s bij slaapproblemen
Wat zijn de oorzaken van slaapproblemen? Iedereen kan slaapproblemen ervaren, maar bijvoorbeeld vrouwen en ouderen hebben hier vaker last van. Er bestaan verschillende soorten slaapproblemen en ook verschillende factoren die hieraan bijdragen:
Persoonlijke factoren die samenhangen met slaapproblemen
Er zijn verschillende factoren die samenhangen met slaapproblemen. Allereerst zijn er persoonlijke factoren zoals persoonlijkheid, genetische aanleg en sociale factoren.
Verder zijn er uitlokkende factoren, zoals medische ziekten en psychische stoornissen. Denk hierbij aan ADHD, autisme of hoogsensitiviteit, waardoor jouw prikkelverwerking anders verloopt. Als jij gaat slapen, heb je nog veel te verwerken en daardoor kan het zijn dat jouw hersenactiviteit minder snel afneemt. Hierdoor kan je moeilijker in slaap vallen en is de kans groter dat je gaat piekeren als het bedtijd is.
Tot slot zijn er onderhoudende factoren, zoals te lang in bed liggen, overdag dutten, conditionering (mentaal een ‘slechte’ koppeling maken met het naar bed gaan) en piekeren.
Slaapproblemen door stress
Stress veroorzaakt slaapproblemen. Door de stress die je ervaart wordt het in slaap komen steeds lastiger. Je ligt lang wakker van alle gedachtes die door je hoofd heen gaan. Ondanks dat je moe bent, lukt het niet om te slapen. Ook de hormonen die vrijkomen bij het hebben van stress, brengen het slaap- en waaksysteem soms in de war.
Slaapproblemen door psychische klachten
Slaapproblemen zijn vaak een symptoom van verschillende psychische klachten. Uit onderzoek (van het Trimbos-instituut) blijkt dat bij mensen die een angst– of stemmingsstoornis, zoals een depressie of burn-out hebben, de kans op het ontwikkelen van slaapproblemen twee tot bijna vijf keer zo groot is. Relatief veel mensen met psychische klachten ondervinden slaapproblemen. Slaapproblemen zijn dus een klacht op zichzelf, maar ook een symptoom van een ander onderliggend probleem. Dit noemen we comorbiditeit. Als je bijvoorbeeld een depressie of angststoornis hebt, is het belangrijk om ook die te behandelen als je hierdoor slaapproblemen ervaart.
Wanneer moet ik hulp inschakelen? Wanneer heb ik een slaapstoornis?
Wat is het verschil tussen ‘gewone’ slaapproblemen en een slaapstoornis? Als slaapproblemen verergeren en lang aanhouden kan je een slaapstoornis ontwikkelen. Tijdsduur is hierin erg bepalend. Als je bijvoorbeeld een aantal weken last hebt van slapeloosheid doordat je veel stress ervaart, valt dit nog onder ‘gewone’ slaapproblemen. Maar als je klachten steeds erger worden, langer aanhouden en steeds meer problemen opleveren in jouw functioneren, is er misschien sprake van een slaapstoornis. Het is altijd goed om dit soort problemen serieus te nemen. Ze kunnen vervelende gevolgen hebben en lichamelijke en psychische problemen veroorzaken.
Denk je dat je last hebt van een slaapstoornis en wil je meer weten over de behandeling van slaapstoornissen? Onder meer slaaptherapie kan je snel en effectief helpen.
Op zoek naar een erkend psycholoog?
Deze psychologen helpen je graag bij slaapproblemen. Bekijk hun profiel en plan je adviesgesprek in.
Te weinig of juist te veel slapen kan ook een symptoom zijn van een ander probleem. Denk aan een naderende burn-out waarbij je zo op bent dat niet kunnen slapen juist een teken is van overspannenheid. Ga bij slaapproblemen daarom altijd na hoe lang je er last van hebt en wat de oorzaak zou kunnen zijn.
Direct een psycholoog
Blijf niet onnodig rondlopen met slaapproblemen, want vaak zijn je klachten makkelijk aan te pakken. Kom dus nu in actie, er is altijd een oplossing. Plan je gratis adviesgesprek of bel ons op via 085 – 4014 720 voor gratis advies over jouw situatie. We kijken graag samen met jou waar je behoefte aan hebt. Laat slaapproblemen je niet langer in de weg staan en zorg dat jij de hulp krijgt die je nodig hebt.
Wil je nog meer weten over de werking van slaap? Lees dan hier onze blog en krijg tips om beter te kunnen slapen!
Bronnen
Bij het samenstellen van deze pagina gebruikten we wetenschappelijke informatie en de volgende bronnen:
Informatie gecontroleerd door expert
De informatie op deze pagina is gecontroleerd en goedgekeurd door Aerjen Tamminga. Hij is psycholoog en relatietherapeut in Oss, en zorgmanager van Psyned. Hij is onder andere gespecialiseerd in het behandelen van slaapproblemen. Hij is aangesloten bij Psyned, NIP, NVGzP en VGCT.
Jouw slaapproblemen aanpakken?
Lig jij nachtenlang wakker? Een psycholoog kan je helpen de oorzaak te vinden van je slaapproblemen en patronen te veranderen. Bel met ons verwijsteam en hoor hoe we jou kunnen helpen.
