Hechtingsproblematiek

Wat is hechting en hoe ontstaat hechtingsproblematiek? Met hechting bedoelen we de band tussen jou en je ouders of verzorgers die ontstaat in je eerste levensjaar. Hechting is je verlangen om de nabijheid te zoeken van een of meerdere specifieke personen die voor jou als baby van levensbelang zijn. Degenen die je voeden, troosten en een gevoel van veiligheid geven. Ondanks alle goede bedoelingen die ouders vaak hebben, kan het voorkomen dat er een moeizame hechtingsrelatie is ontstaan. Misschien waren jouw ouders of verzorgers vaak negatief in het contact, niet aanwezig op cruciale momenten, overbezorgd of was er sprake van bijvoorbeeld verwaarlozing.

Het kan zijn dat jij hierdoor, ook op volwassen leeftijd, problemen ervaart en merkt dat het invloed heeft op jouw zelfbeeld, hoe je relaties aangaat of hoe je omgaat met stress. Misschien ervaar jij dit zelfs nu en merk je dat je vastloopt of strategieën hebt ontwikkeld om maar niet gekwetst te worden.

Laatste update: 29 november 2022

Hechtingsstijlen

John Bowbly en Mary Ainsworth omschrijven in de hechtingstheorie vier hechtingsstijlen:

• veilige hechtingsstijl
• vermijdende hechtingsstijl
• ambivalente hechtingsstijl
• gedesorganiseerde/gedesoriënteerde hechtingsstijl

De kwaliteit van de hechtingsband die je opbouwt in je eerste levensjaren met je ouders of verzorgers, is van invloed op het verloop van jouw verdere sociaal-emotionele, taal- en cognitieve ontwikkeling. Kon je vertrouwen op de beschikbaarheid voor zorg van je ouders? Deze basis neem je mee naar je volwassen leven en zo kunnen verschillende hechtingsstijlen ontstaan.

Veilige hechtingsstijl

De meeste Nederlandse kinderen (zo’n 62%) zijn veilig gehecht. Ze worden in hun vraag om aandacht beantwoord en worden bijvoorbeeld getroost als ze gevallen zijn in de speeltuin. Hun ouders of verzorgers vormen een veilige haven waar ze op kunnen terugvallen. Voor het kind is dit een veilige basis waardoor het zijn of haar omgeving kan verkennen. Deze kinderen leren dat ze op zichzelf en anderen kunnen vertrouwen. Ze kunnen zich ook op latere leeftijd hechten aan anderen en meestal positieve relaties aangaan met leeftijdsgenoten.

Onveilige hechting

Als er iets niet goed is gegaan in de hechting, noemen we dat onveilige hechting. Onveilige hechting op jonge leeftijd kan ook op latere leeftijd nog gevolgen hebben.

Vermijdende hechtingsstijl

Bij een vermijdende hechtingsstijl ben je vaak wantrouwend naar anderen. Dit betekent dat je afstandelijk kan overkomen en niet graag afhankelijk bent van een ander. Je doet dingen het liefst alleen. Dit kan komen doordat jouw ouders/verzorgers tijdens jouw opvoeding in het contact met jou vaak negatief, afwijzend en niet-sensitief waren. Mensen met een vermijdende hechtingsstijl lijken soms ongeïnteresseerd of ongevoelig. Dit kan komen doordat ze op zichzelf hebben moeten bouwen en het alleen hebben moeten doen. Tegelijk ervaren ze juist van binnen veel stress en onveiligheid. Ze hebben zichzelf leren beschermen tegen pijn.

Ambivalente hechting

Als je een ambivalente hechtingsstijl hebt, ervaar je sterke wisselingen in je stemming. Het ene moment kan alles nog harmonisch zijn, maar dit kan bij jou snel omslaan. Je bent daarnaast bang om verlaten te worden (verlatingsangst). Jij ervaart deze hechtingsstijl omdat je ouders/verzorgers overbezorgd, inconsequent en/of onvoorspelbaar waren. Het signaal dat je van je ouders kreeg was niet duidelijk. Als kind durfde je nauwelijks op onderzoek uit en was je erg afhankelijk van je ouders. Daarnaast ontbrak soms de aanwezigheid van je ouders op cruciale momenten.

Gedesorganiseerde/gedesoriënteerde hechtingsstijl

De hechting raakt gedesorganiseerd als de hechtingsfiguur tegelijkertijd bron van veiligheid én van angst is. Je hebt hierdoor geen vertrouwen in jezelf en in anderen. Deze hechtingsstijl kan jij ervaren als je als kind verwaarloosd of misbruikt bent. Pijn, trauma of angst is hierbij de basis. Op sociaal gebied ben je in de war. Je weet in sommige situaties niet hoe je moet reageren en hebt moeite om relaties aan te gaan. Je zoekt toenadering, maar er is tegelijk sprake van vermijding.

Hechtingsstoornis

Reactieve hechtingsstoornis, zoals we deze stoornis noemen in de DSM-5, is een psychische stoornis die alleen voorkomt bij extreme verwaarlozing, mishandeling of frequente wisseling van verzorgers. Onveilige hechting en hechtingsproblemen moet je niet verwarren met een hechtingsstoornis. Een reactieve hechtingsstoornis kenmerkt zich door moeilijkheden in de sociale interactie die niet veroorzaakt worden door een algemene ontwikkelingsstoornis.

Een kind met een reactieve hechtingsstoornis is bijvoorbeeld geremd of emotioneel teruggetrokken naar zijn of haar ouders of verzorgers. Ze zoeken ook zelden troost bij iemand. Als ze die troost aangeboden krijgen, zal een kind met een reactieve hechtingsstoornis daar ook niet snel op reageren. Had je als kind geen duidelijk gehechtheidsfiguur? Dan is er eigenlijk geen gehechtheidsrelatie gevormd. Dit kan bijvoorbeeld als je bent opgegroeid in verschillende pleeggezinnen. Je gedrag is vaak impulsief en je hecht je daardoor zomaar aan iedere persoon. Je vindt het lastig om het verschil te zien tussen bekende en onbekende/minder bekende persoon. Je gedrag is niet terughoudend in het contact met mensen die je niet kent.

Hechtingsproblematiek kenmerken

Als volwassene kijk je anders naar jezelf en naar relaties met anderen, dan toen je kind was. Een onveilige hechtingsstijl kan invloed hebben op je zelfbeeld. Ook kan het uitwerking hebben op je vermogen om vol vertrouwen in het leven te staan. Je kunt als volwassene bijvoorbeeld last hebben van faalangst, een laag zelfvertrouwen, en gevoelig zijn voor stress.

Risicofactoren bij ontwikkeling hechtingsproblemen

Verschillende factoren kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van hechtingsproblemen:

• als je als kind verwaarloosd, misbruikt of mishandeld bent;
• als je als kind geweld tussen je ouders hebt meegemaakt;
• als je als kind bent weggehaald en verlieservaringen hebt meegemaakt. Bijvoorbeeld bij adoptie of opvang in een pleeggezin;
• de omstandigheden in het gezin waar je opgroeide waren slecht;
• als je ouders/verzorgers psychische problemen hebben;
• als je ouders/verzorgers zelf een onveilige hechtingsstijl hebben.

Behandeling hechtingsproblematiek

Bij het behandelen van hechtingsproblemen is het effectief om aan de slag te gaan met de oorzaak van jouw problemen. Wat heb je in je jeugd meegemaakt en hoe heeft dit nu invloed? De doelen van de behandelingen zijn het verbeteren van je zelfbeeld en het leren omgaan met je emoties. Dit kan door middel van het achterhalen van de hechtingsbreuken bij jou en herstellen van vertrouwen in de relatie.

Therapievormen die geschikt zijn voor het aanpakken van hechtingsproblematiek zijn onder andere: Schematherapie, Emotion Focused Therapy en hechtingsgerichte gezinstherapie/systeemtherapie.

Ervaar jij klachten waarvan je denkt dat de oorzaak ligt bij hechtingsbreuken in je verleden? Laat dit niet langer grip op jou hebben en werk aan je klachten met één van onze psychologen die hechtingsproblematiek behandelen. Liever je zorgen of vragen met ons bespreken? Bel ons op 085 – 4014 720 of stuur ons een bericht.

Informatie gecontroleerd door expert

De informatie op deze pagina is gecontroleerd en goedgekeurd door Rosmarijn Los, systeemtherapeut in de buurt van Groningen. Ze is onder andere gespecialiseerd in het behandelen van hechtingsproblematiek, relatieproblemen en samengestelde gezinnen. Ze is aangesloten bij Psyned, SKJ, NVRG en RBCZ.