Faalangst

Faalangst is de angst om te falen. Je bent bang dat je iets niet kan. Bijna iedereen heeft hier in zekere mate last van in bepaalde situaties waarin gepresteerd moet worden. Je ervaart deze angst wanneer je iets moet doen wat je lastig vindt, maar wel graag goed wil doen. Zoals bijvoorbeeld het geven van een presentatie, het afleggen van een toets of bij een belangrijke opdracht voor werk.

Deze angst prijst je; je wil het graag goed doen. Soms is de faalangst echter zo sterk dat het je beperkt en helemaal lamlegt. Je zou het liefst hard weg willen rennen en er niet aan beginnen, want het gaat je toch niet lukken (denk je). Ironisch genoeg zorgt deze faalangst er juist voor dat je vaak minder goed presteert.

Laatste update: 17 februari 2023

Wat is faalangst?

Faalangst is in de DSM (het diagnostiek handboek) niet opgenomen als opzichzelfstaande stoornis, maar is desondanks een bekende vorm van angst. Faalangst komt ook vaak voor bij mensen met een sociale- of gegeneraliseerde angststoornis. Je kan gedachten hebben als: ‘Ik ben niet goed genoeg’, ‘Ze vinden me vast niet aardig’ en ‘Ik kan er net zo goed niet aan beginnen, want ik haal het toch niet.’

Deze gedachten belemmeren jou in je functioneren en uiteindelijk wordt het een self fulfilling prophecy: dat wat je denkt dat gebeurt, gebeurt. Oftewel, je faalt. Je komt in een vicieuze cirkel, want door het gevoel niet goed genoeg te zijn, zal je de volgende keer weer negatieve stress ervaren. Hierdoor kan je minder goed functioneren en denken ‘Zie je wel, ik kan het niet’.

Het kan ook dat je situaties gaat vermijden vanwege (je angst voor) schaamte en vernedering.

Bij falen gaat het om 5 gevolgen waar mensen bang voor zijn:

• het ervaren van schaamte en verlegenheid
• herevalueren van het zelfbeeld
• een onzekere toekomst
• het verlies van interesse door anderen
• anderen boos maken

Mensen met faalangst zien deze gevolgen als waarschijnlijk bij het falen en daarom zien zij situaties als meer bedreigend. In welke situaties iemand last heeft van faalangst is niet bij iedereen gelijk. We kunnen drie verschillende soorten faalangst onderscheiden: cognitieve faalangst, sociale faalangst en motorische faalangst.

Cognitieve faalangst

Bij deze vorm van faalangst ben je er bang voor dat jouw kennis niet voldoende is. Je bent bang dat je niet goed geleerd hebt. Deze angst kan je bijvoorbeeld hebben als je een examen moet afleggen. Het kan ervoor zorgen dat je een aantal dagen voordat je het examen hebt al heel nerveus bent. Uiteindelijk kan de spanning op het moment van het examen zo hoog oplopen dat je dichtklapt en niet in staat bent om tijdens het examen goed te presteren.

Sociale faalangst

Deze vorm van faalangst kan ontstaan wanneer je in contact komt met anderen. Je bent veel bezig met wat een ander van je vindt en bent bijvoorbeeld bang dat de ander jou niet goed genoeg vindt of niet mag. Je bent bang voor kritiek van de ander. Deze vorm kan je bijvoorbeeld ervaren als je een gesprek met iemand hebt of een groep toe moet spreken tijdens een presentatie.

Motorische faalangst

Hierbij heb je moeite met motorische taken, terwijl je fysiek gezien wel in staat bent om deze te doen. Je ervaart veel spanning wanneer je een fysieke prestatie moet leveren. Dit kan je bijvoorbeeld ervaren tijdens het sporten, maar ook tijdens het zetten van een handtekening of schilderen. Het lukt je moeilijk om je lichaam onder controle te houden.

Wat zijn de symptomen van faalangst?

Hoe herken je faalangst? Symptomen kunnen op verschillende gebieden voorkomen. De symptomen van faalangst lijken in grote lijnen op die van reguliere angst. Je kan bijvoorbeeld last hebben van lichamelijke symptomen, zoals hartkloppingen, rood aanlopen, slapeloosheid, hoofdpijn en hyperventilatie.

Ook kan je psychische symptomen ervaren, zoals onder je kunnen presteren, denken dat complimenten niet gemeend zijn, veel piekeren, denken dat anderen beter zijn. Gedragsmatige reacties zijn bijvoorbeeld dingen uitstellen, situaties ontlopen en perfectionisme. Lees hier meer over de symptomen van reguliere angst.

Oorzaken van faalangst

Iedereen heeft als mens de behoefte om gewaardeerd te worden door anderen en erbij te horen. Faalangst komt voort uit de angst om deze waardering te verliezen. Je bent bang dat wanneer je een keer minder presteert anderen jou ook minder waarderen.

Relatie tussen faalangst en prestatiedrang

In de huidige maatschappij ligt de focus op presteren: je moet het goed doen tijdens je studie, een goede baan hebben en voldoen aan het ideaalplaatje. Hierdoor kan jij veel druk ervaren. Doordat de lat zo hoog ligt kan jij de gedachte hebben dat je er alleen toe doet als je zo goed mogelijk presteert en zo ontstaat de angst om te falen.

Ook het hebben van een functiebeperking, zoals bijvoorbeeld dyslexie, autisme of een visuele beperking, kan ervoor zorgen dat jij sneller twijfelt aan jezelf en jouw kunnen. Naast dat je in bepaalde dingen beperkt wordt en dit je presteren kan beïnvloeden, heb je vaak het gevoel dat je je moet bewijzen tegenover een ander. Niet alleen bij de dingen waarin je beperkt wordt, maar juist ook bij de dingen waarin je niet beperkt wordt. Je hebt het gevoel dat je beter moet presteren op die gebieden omdat je op die andere gebieden minder presteert.

Faalangst door een laag zelfbeeld

Daarnaast is het hebben van een negatief zelfbeeld een veelvoorkomende oorzaak van faalangst. Niet-constructieve gedachten, veroorzaakt door jouw zelfbeeld, kunnen ervoor zorgen dat jij denkt dat je gaat falen. Succes noem je geluk en falen komt volgens jou door je eigen tekortkomingen. Jouw onzekerheid vergroot jouw angst om te falen.

Ook als je zelfvertrouwen is aangetast – bijvoorbeeld omdat je gepest bent op school of werk – kan dit leiden tot faalangst. Anderen hebben jou in het verleden het gevoel gegeven dat je niet goed genoeg was. Of je hebt, voor jouw gevoel, een keer een presentatie verpest. Hierdoor ben je bang dat het weer zal gebeuren.

Hulp en tips bij faalangst

Faalangst kan veel impact hebben op je leven. Je geeft maar niet je mening tijdens een vergadering, presteert slechter tijdens je studie of op je werk of loopt zelfs helemaal vast. Je kan er erg door belemmerd worden. Hoe overwin je jouw faalangst? Onderstaande tips zouden jou kunnen helpen:

Tip 1: Je moet fouten maken om succesvol te kunnen zijn

‘Fouten’ hebben we nodig om te kunnen groeien. Eigenlijk kunnen we ook beter spreken over gewenste of ongewenste resultaten in plaats van goed of fout. Om tot het gewenste resultaat te komen moet je weten wat het ongewenste resultaat is. Je kan niet falen, alleen ongewenst resultaat behalen, waardoor je weet dat je iets moet veranderen om wel tot het gewenste resultaat te komen. Zie het falen niet als iets negatiefs, maar als iets waar je van kan leren en beter door kan worden.

Tip 2: Wees je bewust van jouw gedachten

Kloppen jouw gedachten wel? En helpen ze je verder of praten ze jou alleen maar de put in? Veel van onze gedachten zijn negatief, maar blijken achteraf niet te kloppen. Verzamel voor jezelf eens een aantal voorbeelden van situaties waarbij je vooraf dacht dat het je niet zou lukken en die achteraf wel goed gingen. Je zal merken dat je best wel wat voorbeelden kan bedenken. Gebruik deze voorbeelden op de momenten dat je denkt dat iets je niet gaat lukken.

Tip 3: Geef jezelf advies alsof jij je eigen beste vriend(in) bent

Naar onszelf kunnen we soms meedogenloos zijn, terwijl we naar anderen vaak een stuk milder zijn. Vergeet niet dat jij ook een mens bent. Wat zou je zeggen tegen een vriend(in) die in jouw situatie zit en hetzelfde gevoel heeft? Door jezelf van een afstandje te bekijken kan je vaak constructiever reageren. Als een ander wel ‘fouten’ mag maken, waarom zou jij het dan niet mogen?

Professionele hulp

Heeft faalangst te veel grip op jou, word je in jouw functioneren beperkt en lukt het niet om er in je eentje vanaf te komen? Een psycholoog zou jou goed kunnen helpen om jouw faalangst te overwinnen. Cognitieve gedragstherapie is bijvoorbeeld een therapievorm die effectief kan zijn bij faalangst. Samen met een psycholoog kijk je naar hoe gedachten jouw gedrag beïnvloeden. Neem contact op met ons verwijsteam (085-4014720) voor een persoonlijk advies.

Informatie gecontroleerd door expert

De informatie op deze pagina is gecontroleerd en goedgekeurd door Demi Hoorn. Demi is psycholoog in Hoorn en gespecialiseerd in het behandelen van angstklachten. Ze is aangesloten bij Psyned en het NIP.