ADHD

Op het moment dat je ADHD hebt of denkt dat je dit hebt, kan je tegen flink wat uitdagingen aanlopen in je leven. Ook als je kind ADHD heeft, kan dit jullie leven een stuk moeilijker maken. Bij mensen met ADHD komen prikkels harder en intenser binnen dan bij anderen. Het voelt soms alsof je hoofd ‘vol’ zit. Dat maakt de kans op een angststoornis of depressie groter. En dat is natuurlijk ontzettend vervelend. Gelukkig zijn er verschillende manieren om te leren omgaan met ADHD, zodat je prima kan functioneren in het dagelijks leven.

Laatste update: 22 maart 2023

Wat is ADHD?

ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder en wordt in het Nederlands ook wel aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit genoemd. Dit betekent niet dat je met ADHD te weinig aandacht krijgt, maar dat je het moeilijker vindt om je aandacht goed te besteden. Hierdoor raak je bijvoorbeeld snel afgeleid, heb je moeite met plannen en organiseren, ben je impulsief, heb je veel onrust in je hoofd, zijn emoties en je concentreren moeilijk of kan je moeilijk stil zitten. Toch ervaart iedereen ADHD op zijn of haar eigen manier en is het lastig om één beeld te schetsen van iemand met ADHD.

ADHD is een van de meest voorkomende stoornissen bij kinderen én volwassenen. Volledige genezing van de aandoening is helaas (nog) niet mogelijk, maar een ADHD-behandeling helpt je in het dagelijks leven. ADHD is voornamelijk een erfelijke aandoening. Je kan er een genetische aanleg voor hebben, maar ook de omgeving waar je in opgroeit kan effect hebben op het ontwikkelen of het tot uiting komen van de stoornis.

ADHD-diagnose

Wil je weten of je ADHD hebt of twijfel je hieraan? Dan kun je dit door een psycholoog of psychiater laten vaststellen. Alleen een specialist kan dat doen. Wel kan je al een ADHD test maken om te achterhalen of je de symptomen herkent. Deze zelftest is enkel een indicatie; de uitslag is slechts een aanleiding om je mogelijk verder te laten onderzoeken op ADHD.

Op het moment dat je je laat onderzoeken op ADHD, word je onderzocht door een zorgvuldig, betrokken en bekwaam team met ruim 15 jaar ervaring. Je krijgt vaak op dezelfde dag nog de uitslag.

ADHD-symptomen en soorten ADHD

ADHD kent verschillende symptomen en kan je onderverdelen in drie soorten. De symptomen van ADHD die bij jou tot uiting komen, bepalen in grote mate welk van de drie typen ADHD je hebt. Het kan ook zijn dat je ADD hebt, een vorm van ADHD. Het betekent overigens niet dat als je jezelf herkent in een aantal kenmerken, je ook meteen ADHD hebt. We verliezen tenslotte allemaal wel eens onze aandacht of concentratie. Een belangrijke voorwaarde is dat je de symptomen al voor je 12e jaar ervaarde en ze ook duidelijk een negatieve impact hebben op je leven.

1. Overwegende onoplettende soort

Bij dit type ADHD vind je het vooral lastig om je aandacht vast te houden en je te concentreren. Dit wordt ook wel ADD genoemd. Dit uit zich in de volgende symptomen:

• geen aandacht voor details of achteloos maken
• moeite om de aandacht bij taken of spel te houden
• slordigheid
• niet (lijken te) luisteren
• aanwijzingen niet opvolgen of opdrachten niet kunnen afmaken
• moeite met organiseren en afmaken van taken
• vermijden of afkeer hebben van taken die langdurige geestelijke inspanning vragen
• dingen kwijt raken die nodig zijn voor taken
• gemakkelijk afgeleid worden
• vergeetachtig bij dagelijkse bezigheden

2. Hyperactieve en impulsieve soort

Deze soort ADHD uit zich vaak op twee manieren: door middel van lichamelijke onrust of door innerlijke onrust en impulsiviteit. Deze uitingen zijn vaak moeilijk te onderdrukken, sterker nog: vaak heb je dit niet eens door. De hyperactiviteit is bij volwassenen vaak minder aanwezig, omdat zij hun gedrag vaak al wat beter onder controle hebben dan kinderen. Dit soort uit zich in de volgende symptomen:

• onrustig bewegen met handen en voeten of draaien op de stoel
• gaan staan wanneer kind op een stoel moet zitten
• ongepast gedrag, zoals rondrennen
• weinig of moeilijk rustig kunnen spelen
• doordraven of blijven herhalen
• aan een stuk door praten
• het antwoord eruit gooien voordat de vraag afgemaakt is
• niet op de beurt kunnen wachten
• anderen storen in hun bezigheden
• spontane en impulsieve aankopen
• teveel geld uitgeven
• snel boos worden, ook als er niet zoveel aan de hand is
• te hard en/of onverantwoord autorijden

3. Gecombineerde soort

Het gecombineerde soort ADHD komt het meest voor. Hierbij heb je te maken met zowel het hyperactieve, moeite met het vasthouden van de aandacht als het impulsieve. Dit kan zich uiten in een combinatie van bovenstaande symptomen.

Luister naar de podcast Waar wacht je op?

Wat kun je doen als het even niet zo lekker gaat?

Ga naar Spotify

ADHD en comorbiditeit

Naast ADHD zelf kan het ook zijn dat je te maken hebt met meerdere aandoeningen. Dit noemen ze comorbiditeit. Erg vervelend natuurlijk en bij mensen met ADHD vaker wél het geval, dan niet. Dit kan er ook voor zorgen dat ADHD over het hoofd gezien wordt op het moment dat volwassenen kampen met depressie, angsten of burn-out. Mensen die chronisch of vaak te maken hebben met dit soort problemen, kunnen daarom ook eens denken aan ADHD en laten onderzoeken of die aandoening de oorzaak is van de andere problemen.

Maar ook autisme wordt vaak verward met ADHD en komt ook met regelmaat samen met ADHD voor. OCD (obsessieve compulsieve stoornis) is bijvoorbeeld een vorm van comorbiditeit bij ADHD, maar ook een autismekenmerk. Als iemand de diagnose autisme heeft gekregen, zeker bij vrouwen, wordt er vaak niet meer gekeken naar de mogelijke diagnose ADHD.

Wat is het verschil tussen ADHD en ADD?

Tussen ADHD en ADD zijn veel overeenkomsten. ADD is een subtype van ADHD. Ook wel bekend als het overwegende onoplettende soort. Het belangrijkste verschil tussen de twee aandoeningen, is dat er bij ADD geen sprake is van hyperactiviteit en impulsiviteit. Als je ADD hebt, ben je dus vaak niet ‘druk’, maar eerder chaotisch en dromerig. Net zoals ADHD, is ADD voornamelijk een erfelijke aandoening. Je kan genetisch een aanleg hebben, maar ook de omgeving waarin je opgroeit heeft effect op het al dan niet ontwikkelen of tot uiting komen van de stoornis. Daarbij heeft ADD een mindere impact op de omgeving en is daardoor moeilijker bij kinderen te herkennen. Deze aandoening is net wat makkelijker te maskeren.

ADHD-behandeling

Als je ADHD hebt, kan dat natuurlijk ontzettend vervelend zijn. Helemaal omdat de aandoening niet te genezen is. Tenminste: nu nog niet. Gelukkig zijn er verschillende manieren om te leren omgaan met ADHD, zoals met een AHDH-behandeling. Onze psychologen zijn gespecialiseerd in het jou helpen met ADHD-klachten. Wil je weten hoe zo’n ADHD-behandeling eruit kan zien? Lees dan verder op onze ADHD-behandeling pagina. Naast therapie is het ook mogelijk om ADHD-medicatie te slikken.

ADHD-medicatie

In overleg met je arts, kun je ook kiezen voor ADHD-medicatie. Dit is vaak in combinatie met psychologische hulp en is ook afhankelijk van je leeftijd, ernst van je symptomen en of je ook kampt met andere aandoeningen naast ADHD. De ADHD-medicatie helpt je om je aandacht er beter bij te houden en bevordert de innerlijke rust. Soms hebben de medicijnen ook ernstige bijwerkingen, zoals gewichtsverlies, hoofdpijn of hartkloppingen. Het is daarom goed om de voor- en nadelen naast elkaar te leggen en daarover goed te overleggen met je arts.

Je hebt kortwerkende en langwerkende ADHD-medicijnen. Deze zijn onder te verdelen in grofweg drie soorten medicatie:

• • Methylfenidaat

Je hebt kortwerkende en langwerkende ADHD-medicijnen met de werkzame stof methylfenidaat. Ook wel bekend als Ritalin, een kortwerkende variant. Concerta is het bekendste merk van de langwerkende variant. Dit medicijn remt de heropname van dopamine en noradrenaline.

• • Dexamfetamine

Dexamfetamine bevordert juist de afgifte van dopamine en noradrenaline. Dexamfetamine is te koop onder het merk Amfexa en is wat sterker dan methylfenidaat.

• • Atomoxetine

Atomoxetine is een langwerkende medicijn en ook wel bekend onder het merk Strattera. Het medicijn is een heropnameremmen van vooral noradrenaline.

Vergoeding zorgverzekering ADHD-medicatie

Het verschilt per ADHD-medicijn hoe en of dit wordt vergoed vanuit de zorgverzekering. Je betaalt wel altijd eigen risico en bij de langwerkende ADHD-medicatie betaal je vaak ook nog een eigen bijdrage. Dit komt omdat de overheid de medicatie van de langwerkende medicijnen te duur vindt en ze daarom ook maar een deel vergoeden.

ADHD bij volwassenen

Volwassenen met ADHD hebben vaak minder last van hyperactiviteit en impulsiviteit dan kinderen, maar vaak meer van innerlijke onrust en/of aandachtsproblemen. Volwassenen krijgen de diagnose ADHD ook alleen als ze als kind ook al last hadden van de ADHD-symptomen. Volwassenen krijgen vaker de diagnose ADD. De symptomen van ADD zijn een stuk minder opvallend bij kinderen en zijn daarom makkelijk te missen in je jeugd.

Als je als volwassene de diagnose ADHD of ADD krijgt, kan dat natuurlijk ontzettend moeilijk zijn. Toch kan het ook een opluchting zijn. Het kan je helpen te verklaren waarom sommige situatie zo moeilijk voor je zijn, zodat je dit makkelijker kunt accepteren en ermee om kan leren gaan. In het blog ‘AD(H)D in de praktijk‘ lees je meer over de positieve kant van op volwassen leeftijd de diagnose ADHD krijgen.

ADHD-symptomen volwassenen

ADHD bij volwassenen uit zich vaak in problemen met concentreren, plannen en organiseren. Dit kan zorgen voor problemen op werk of in relaties. Ook bij volwassenen uiten de kenmerken van ADHD bij ieder persoon weer anders, maar over het algemeen vinden volwassenen met ADHD vinden het moeilijk om dingen af te maken, zijn snel afgeleid en dat leidt vaak ook tot slordigheidsfouten. Ze zijn vaak ook vergeetachtig en raken regelmatig spullen kwijt. Ze kunnen impulsief omgaan met geld. Dit uit zich in bijvoorbeeld gokken of veel geld uitgeven aan spullen die niet per se nodig zijn.

ADHD bij vrouwen

Mannen worden vaker gediagnosticeerd met ADHD dan vrouwen. De kenmerken van ADHD zijn bij mannen en vrouwen vrijwel hetzelfde, maar bij vrouwen wordt met name ADD vaak laat in hun leven gediagnosticeerd. Ze zijn vaak namelijk actiever bezig om hun ‘beperkingen’ te verstoppen. Ze passen zich aan hun omgeving en leren zichzelf (sociaal) wenselijk gedrag aan.

Al dat in- en aanpassen kost vrouwen met ADHD ontzettend veel energie. In plaats van dat je bezig bent met waar je goed in bent, ben je meer aan het overleven met allerlei trucjes en mechanismes die je jezelf in de jaren hebt aangeleerd. Met als gevolg: een ontzettend vol hoofd en een overprikkeld brein.

ADHD bij kinderen

Net zoals bij iedereen met ADHD, komt de aandoening ook bij ieder kind weer anders tot uiting. Niet ieder kind is tenslotte hetzelfde. Naar schatting komt ADHD voor bij ongeveer 2,9% van de kinderen in Nederland. De symptomen van ADHD komen bij kinderen meestal vroeg naar voren, vaak tussen het derde en zesde levensjaar. Toch hoeft niet ieder kind dat symptomen vertoont ook daadwerkelijk ADHD te hebben.

Het kan voor een kind met ADHD ontzettend moeilijk en frustrerend zijn als dingen niet lukken en ze bijvoorbeeld bij klasgenootjes zien dat het hun wel lukt. Dit kan invloed hebben op onder andere hun zelfvertrouwen.

ADHD symptomen kind

Kinderen met ADHD hebben vaak bakken met energie, zijn met van alles tegelijk bezig, vinden het moeilijk om zich op school te gedragen en hebben daardoor ook tegenvallende schoolresultaten. Op zowel de basisschool als de middelbare school. Ze kunnen zich moeilijk concentreren, stil zitten is vaak onmogelijk en ze laten storend en opstandig gedrag zien. Omgaan met ouders, leraren en andere kinderen is een grote uitdaging voor kinderen met ADHD. Naarmate je kind ouder wordt, nemen de hyperactiviteit en impulsiviteit vaak af, maar de aandachtsproblemen blijven wel bestaan. En dat is voor hunzelf ontzettend vervelend. Als ze daar niet mee om leren gaan, dat kan ook weer gevolgen hebben in hun verdere (werk)leven. Een belangrijk kenmerk van ADHD bij kinderen is dat je kind langdurig meerdere symptomen laat zien en dat het de omgeving en kind beïnvloeden.

Als je twijfelt of jouw kind ADHD heeft, is het altijd verstandig contact op te nemen met een AD(H)D-specialist. Hij of zij kan jouw kind verder onderzoeken en jullie verder helpen. Je kunt ook een eerst een ADHD test doen voor je kind. Dit is een online zelftest die je een indicatie geeft, maar geen diagnose.

Tips bij ADHD

• Praat met de mensen in je omgeving waar je dagelijks veel mee te maken hebt over je ADHD. Ze kunnen je dan niet alleen steunen, maar ook begrijpen ze dan een stuk meer waarom je de dingen doet zoals je ze doet en kan daar rekening mee worden gehouden. Ook op je werk: ADHD hoeft daar zeker geen belemmering te zijn
• Richt je omgeving in met zo min mogelijk prikkels, zodat je daar niet onnodig door wordt afgeleid
• Zorg zoveel mogelijk voor structuur en rust in je dag. Plan je to do’s in en eet bijvoorbeeld op vaste tijdstippen
• Ga regelmatig sporten, zodat je daar je in energie in kwijt kunt en er daardoor meer rust in je dagelijks leven ontstaat
• Vraag om hulp aan de mensen in je omgeving. Neem ze mee in je plannen en routines, vraag ze je te begeleiden en bij te sturen
• Schakel daarnaast hulp in een van een professional als je er niet uit komt. Een psycholoog kan je de handvaten aanreiken om je te leren omgaan met ADHD

Tips voor ouders

• Benader je kind positief
• Houd het overzichtelijk en voorspelbaar
• Zorg voor regelmaat en plan in blokken
• Zorg dat je kind zijn/haar energie goed kwijt kan door voldoende beweging
• Benoem wat wél mag
• Bij goed gedrag: beloon snel met een compliment of iets kleins
• Blijf ook goed voor jezelf zorgen

Tips voor partner

• Lees je in over ADHD. Zo kun je de symptomen beter herkennen en begrijp je je partner soms wat beter
• Zorg voor me-time. Een partner met ADHD kan soms veel van je vragen. Het is daarom belangrijk om genoeg op te laden voordat je emmer overloopt
• Maak goede afspraken met elkaar
• Houd het duidelijk en overzichtelijk met bijvoorbeeld een gezamenlijke agenda of whiteboard

Tips voor leerkrachten

• Ga in gesprek met het kind en de ouders en/of verzorgers en maak afspraken met elkaar
• Vraag om een hulp van bijvoorbeeld een psycholoog of een ADHD-training voor leerkrachten
• Wees duidelijk en geef korte en duidelijke opdrachten
• Als het kind dit ook wil, vertel de rest van de klas over ADHD
• Zorg voor een afgeschermde werkplek
• Beloon goed gedrag met complimenten

Tips voor werkgevers

• Vraag waar je bij kan helpen, zoals bijvoorbeeld het maken van een overzicht of planning
• Zorg voor een prikkelvrije werkplek en geen drukke kantoortuin
• Blijf met elkaar in gesprek, zodat je weet wat juist goed gaat en wat je werknemer moeilijk vindt
• Zorg voor grenzen en duidelijkheid

Neem contact op voor hulp

Wil jij hulp bij je ADHD gerelateerde klachten? Neem dan vrijblijvend contact op met ons team van psychologen voor persoonlijk advies of voor een afspraak met een psycholoog bij jou in de buurt. Dit kan telefonisch via het nummer: 085-4014720 of via ons contactformulier. Of neem alvast een kijkje bij onze psychologen gespecialiseerd in ADHD.

Bronnen

Bij het samenstellen van deze pagina is van de volgende bronnen gebruik gemaakt:

• GGZstandaarden.nl
• Thuisarts.nl
• ADHDcentraal.nl
• Hersenstichting.nl

Informatie gecontroleerd door expert

De informatie op deze pagina is gecontroleerd en goedgekeurd door Anne Cox, vrijgevestigd psycholoog in Haarlem en aangesloten bij onder andere Psyned, NIP en RBCZ.