ADHD

Op het moment dat je ADHD hebt of denkt dat je dit hebt, kan je tegen flink wat uitdagingen aanlopen in je leven. Bij mensen met ADHD komen prikkels harder en intenser binnen dan bij anderen. Het voelt soms alsof je hoofd ‘vol’ zit. Dat maakt de kans op een angststoornis of depressie groter. En dat is natuurlijk ontzettend vervelend. Gelukkig kan een psycholoog of therapeut je goed leren omgaan met je ADHD, zodat je prima kan functioneren in het dagelijks leven.

Dit bericht is voor het laatst bijgewerkt op: 26 juli 2023

Wat is ADHD?

ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder en wordt in het Nederlands ook wel aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit genoemd. Dit betekent niet dat je met ADHD te weinig aandacht krijgt, maar dat je het moeilijker vindt om je aandacht goed te besteden. Hierdoor raak je bijvoorbeeld snel afgeleid, heb je moeite met plannen en organiseren, ben je impulsief, heb je veel onrust in je hoofd, zijn emoties en je concentreren moeilijk of kan je moeilijk stil zitten. Toch ervaart iedereen ADHD op zijn of haar eigen manier en is het lastig om één beeld te schetsen van iemand met ADHD.

ADHD is een van de meest voorkomende stoornissen bij kinderen én volwassenen. Volledige genezing van de aandoening is helaas (nog) niet mogelijk, maar een ADHD-behandeling helpt je in het dagelijks leven. ADHD is voornamelijk een erfelijke aandoening. Je kan er een genetische aanleg voor hebben, maar ook de omgeving waar je in opgroeit kan effect hebben op het ontwikkelen of het tot uiting komen van de stoornis.

ADHD-diagnose

Wil je weten of je ADHD hebt of twijfel je hieraan? Alleen een psycholoog of psychiater kan een diagnose stellen. De psycholoog of psychiater kijkt naar welke symptomen je hebt en of die samenhangen met de kenmerken van ADHD. De diagnose kan meestal gesteld worden na het invullen van een vragenlijst en een uitgebreid interview.

Ben je benieuwd of er een mogelijk is dat je ADHD hebt? Dan kan je wel al een ADHD test maken om te achterhalen of je de symptomen herkent. Deze zelftest is enkel een indicatie; de uitslag is slechts een aanleiding om je mogelijk verder te laten onderzoeken op ADHD.

ADHD-kernmerken en soorten ADHD

Je kan ADHD onderverdelen in drie soorten: ADHD-I, ADHD-H en ADHD-C. De kenmerken van ADHD die bij jou tot uiting komen, bepalen in grote mate welk van de drie typen ADHD je hebt. Het betekent overigens niet dat als je jezelf herkent in een aantal kenmerken, je ook meteen ADHD hebt. We verliezen tenslotte allemaal wel eens onze aandacht of concentratie. Een belangrijke voorwaarde is dat je de symptomen al voor je 12e jaar ervaarde en ze ook duidelijk een negatieve impact hebben op je leven.

Graag leggen we de verschillende soorten ADHD aan je uit:

1. ADHD-I: Het overwegende onoplettende soort (ADHD Inattentive)

Bij dit type ADHD vind je het vooral lastig om je aandacht vast te houden en je te concentreren. Dit wordt ook wel ADD genoemd. Dit uit zich in de volgende symptomen:

• geen aandacht voor details of achteloos zijn
• moeite om de aandacht bij taken of spel te houden
• slordigheid
• niet (lijken te) luisteren
• aanwijzingen niet opvolgen of opdrachten niet kunnen afmaken
• moeite met organiseren en afmaken van taken
• vermijden of afkeer hebben van taken die langdurige geestelijke inspanning vragen
• dingen kwijt raken die nodig zijn voor taken
• gemakkelijk afgeleid worden
• vergeetachtig bij dagelijkse bezigheden

Het grootste verschil tussen ADHD en ADD is dus de hyperactiviteit die je bij ADD niet hebt en bij ADHD wel.

2. ADHD-H: Hyperactieve en impulsieve soort (ADHD Hyperactive/Impulsive)

Deze soort ADHD uit zich vaak op twee manieren: door middel van lichamelijke onrust of door innerlijke onrust en impulsiviteit. Deze uitingen zijn vaak moeilijk te onderdrukken, sterker nog: vaak heb je dit niet eens door. De hyperactiviteit is bij volwassenen vaak minder aanwezig, omdat zij hun gedrag vaak al wat beter onder controle hebben dan kinderen. ADHD-H heeft de volgende kenmerken:

• onrustig bewegen met handen en voeten of draaien op de stoel
• gaan staan wanneer kind op een stoel moet zitten
• ongepast gedrag, zoals rondrennen
• weinig of moeilijk rustig kunnen spelen
• doordraven of blijven herhalen
• aan een stuk door praten
• het antwoord eruit gooien voordat de vraag afgemaakt is
• niet op de beurt kunnen wachten
• anderen storen in hun bezigheden
• spontane en impulsieve aankopen
• teveel geld uitgeven
• snel boos worden, ook als er niet zoveel aan de hand is
• te hard en/of onverantwoord autorijden

3. ADHD-C: Gecombineerde soort (ADHD-Combined)

Wanneer je last hebt van zowel hyperactiviteit als moeite hebt met je aandacht erbij te houden, heb je waarschijnlijk ADHD-C. Dit is de gecombineerde soort van ADHD en komt het meest voor. Hierbij heb je dus te maken met zowel hyperactiviteit, moeite met het vasthouden van de aandacht als het impulsieve. Dit uit zich dus in een combinatie van de symptomen van ADHD-I en ADHD-H die hierboven staan beschreven.

ADHD en comorbiditeit

Als je ADHD hebt, kan je ook te maken hebben met meerdere aandoeningen. Dit noemen we comorbiditeit. Erg vervelend natuurlijk en bij mensen met ADHD vaker wél het geval, dan niet. Dit kan er ook voor zorgen dat ADHD over het hoofd gezien wordt op het moment dat volwassenen kampen met depressie, angsten of burn-out. Mensen die chronisch of vaak te maken hebben met dit soort problemen, kunnen daarom ook eens denken aan ADHD en laten onderzoeken of die aandoening de oorzaak is van de andere problemen.

Maar ook autisme wordt vaak verward met ADHD en komt ook met regelmaat samen met ADHD voor. OCD (obsessieve compulsieve stoornis) is bijvoorbeeld een vorm van comorbiditeit bij ADHD, maar ook een autismekenmerk. Als iemand de diagnose autisme heeft gekregen, zeker bij vrouwen, wordt er vaak niet meer gekeken naar de mogelijke diagnose ADHD.

ADHD-behandeling

Als je ADHD hebt, kan dat best veel impact hebben op je leven. Het is begrijpelijk dat je hiermee aan de slag wil. Helaas is ADHD niet helemaal te genezen, maar gelukkig zijn er verschillende manieren om te leren omgaan met ADHD. Een ADHD-behandeling bij een psycholoog kan erg effectief zijn. Naast therapie is het ook mogelijk om ADHD-medicatie te slikken.

Hoe helpt een psycholoog bij ADHD?

Zoals al hierboven benoemd is, speelt een psycholoog een belangrijke rol als je jouw ADHD wil aanpakken. Er zijn verschillende soorten ADHD-behandelingen bij een psycholoog mogelijk. De psycholoog kijkt samen met jou naar welke behandeling voor ADHD het beste bij je past. De behandelingen waar je aan kan denken bij ADHD zijn bijvoorbeeld psycho-educatie, CGT, Neurofeedback, Complementaire en alternatieve behandelingen en Biologische behandeling. Op deze pagina gaan we dieper in op de behandelingen bij ADHD. Ben je benieuwd welke Psyned psychologen je kunnen helpen? Bekijk alle psychologen die ADHD behandelen hier.

ADHD-medicatie

In overleg met je arts, kun je ook kiezen voor ADHD-medicatie. Dit is vaak in combinatie met psychologische hulp en is ook afhankelijk van je leeftijd, ernst van je symptomen en of je ook kampt met andere aandoeningen naast ADHD. De ADHD-medicatie helpt je om je aandacht er beter bij te houden en bevordert de innerlijke rust. Soms hebben de medicijnen ook ernstige bijwerkingen, zoals gewichtsverlies, hoofdpijn of hartkloppingen. Het is daarom goed om de voor- en nadelen naast elkaar te leggen en daarover goed te overleggen met je arts.

Je hebt kortwerkende en langwerkende ADHD-medicijnen. Deze zijn onder te verdelen in grofweg drie soorten medicatie:

• • Methylfenidaat

Je hebt kortwerkende en langwerkende ADHD-medicijnen met de werkzame stof methylfenidaat. Ook wel bekend als Ritalin, een kortwerkende variant. Concerta is het bekendste merk van de langwerkende variant. Dit medicijn remt de heropname van dopamine en noradrenaline.

• • Dexamfetamine

Dexamfetamine bevordert juist de afgifte van dopamine en noradrenaline. Dexamfetamine is te koop onder het merk Amfexa en is wat sterker dan methylfenidaat.

• • Atomoxetine

Atomoxetine is een langwerkende medicijn en ook wel bekend onder het merk Strattera. Het medicijn is een heropnameremmen van vooral noradrenaline.

Vergoeding zorgverzekering ADHD-medicatie

Het verschilt per ADHD-medicijn hoe en of dit wordt vergoed vanuit de zorgverzekering. Je betaalt wel altijd eigen risico en bij de langwerkende ADHD-medicatie betaal je vaak ook nog een eigen bijdrage. Dit komt omdat de overheid de medicatie van de langwerkende medicijnen te duur vindt en ze daarom ook maar een deel vergoeden.

ADHD bij volwassenen

ADHD diagnosticeren bij volwassenen is een stuk lastiger dan bij kinderen. Dat komt omdat volwassenen vaak minder last hebben van de impulsiviteit en hyperactiviteit dan kinderen, maar dus wel last hebben van innerlijke onrust en/of aandachtsproblemen. Volwassenen krijgen dan ook vaker de diagnose ADD (ADHD-I) dan ADHD. Volwassenen krijgen alleen de diagnose ADHD als ze als kind ook al last hadden van de ADHD-symptomen.

Als je als volwassene de diagnose ADHD of ADD krijgt, kan dat natuurlijk ontzettend moeilijk zijn. Toch kan het ook een opluchting zijn. Het kan je helpen te verklaren waarom sommige situatie zo moeilijk voor je zijn, zodat je dit makkelijker kunt accepteren en ermee om kan leren gaan. In het blog ‘AD(H)D in de praktijk‘ lees je meer over de positieve kant van op volwassen leeftijd de diagnose ADHD krijgen.

ADHD-symptomen volwassenen

ADHD bij volwassenen uit zich vaak in problemen met concentreren, plannen en organiseren. Dit kan zorgen voor problemen op werk of in relaties. Ook bij volwassenen uiten de kenmerken van ADHD bij ieder persoon weer anders, maar over het algemeen vinden volwassenen met ADHD vinden het moeilijk om dingen af te maken, zijn snel afgeleid en dat leidt vaak ook tot slordigheidsfouten. Ze zijn vaak ook vergeetachtig en raken regelmatig spullen kwijt. Ze kunnen impulsief omgaan met geld. Dit uit zich in bijvoorbeeld gokken of veel geld uitgeven aan spullen die niet per se nodig zijn.

ADHD bij vrouwen

Mannen worden vaker gediagnosticeerd met ADHD dan vrouwen. De kenmerken van ADHD zijn bij mannen en vrouwen vrijwel hetzelfde, maar bij vrouwen wordt met name ADD vaak laat in hun leven gediagnosticeerd. Ze zijn vaak namelijk actiever bezig om hun ‘beperkingen’ te verstoppen. Ze passen zich aan hun omgeving en leren zichzelf (sociaal) wenselijk gedrag aan.

Al dat in- en aanpassen kost vrouwen met ADHD ontzettend veel energie. In plaats van dat je bezig bent met waar je goed in bent, ben je meer aan het overleven met allerlei trucjes en mechanismes die je jezelf in de jaren hebt aangeleerd. Met als gevolg: een ontzettend vol hoofd en een overprikkeld brein.

Neem contact op voor hulp

Wil jij hulp bij je ADHD gerelateerde klachten? We helpen je graag aan een goede en erkende psycholoog. Bel 085 4014 720 voor gratis advies of plan direct je adviesgesprek in. Benieuwd naar welke psychologen je kunnen helpen bij ADHD? Neem dan hier vast een kijkje.

Bronnen

Bij het samenstellen van deze pagina is van de volgende bronnen gebruik gemaakt:

• GGZstandaarden.nl
• Thuisarts.nl
• ADHDcentraal.nl
• Hersenstichting.nl

Informatie gecontroleerd door expert

De informatie op deze pagina is gecontroleerd en goedgekeurd door Anne Cox, vrijgevestigd psycholoog in Haarlem en aangesloten bij onder andere Psyned, NIP en RBCZ.