Eetstoornis

Een eetstoornis heeft een grote impact op jouw leven. Bij een eetstoornis eet je bijvoorbeeld heel weinig of juist heel veel, of wisselen buien waarin je binnen een korte tijd heel veel eten verorberd zich af met streng diëten. Wanneer je problemen hebt rondom eten hoeft dit echter niet direct te betekenen dat je een eetstoornis hebt. Een eetprobleem kan uiteindelijk wel uitgroeien tot een eetstoornis. Omdat eetproblemen vaak niet vanzelf overgaan, is het belangrijk dat je de juiste hulp krijgt als je merkt dat dit jouw leven beïnvloedt.

Dit bericht is voor het laatst bijgewerkt op: 3 april 2023

Wat is een eetstoornis?

Een eetstoornis is een psychische aandoening waarbij jouw eetgedrag verstoord is. Een eetstoornis heeft vaak een psychische oorzaak. Vaak heeft het ermee te maken dat je moeite hebt om grip te krijgen op je leven. Het eten is het enige waar jij controle over hebt. Dit is anders bij een eetbuistoornis (binge eating disorder), waarbij je in korte tijd grote hoeveelheden eten consumeert. De meeste mensen met een eetstoornis hebben een verstoord zelfbeeld en zijn obsessief bezig met hun uiterlijk en gewicht.

Een eetstoornis is erg ingrijpend en kan ervoor zorgen dat je vastloopt in jouw leven. In jouw leven staan wel of niet eten en vaak ook jouw gewicht centraal. Niet alle eetstoornissen zijn zichtbaar. Deze mensen hebben een ‘normaal’ uiterlijk, maar voeren wel een dagelijkse strijd en lijden hierdoor in stilte. Als je meer wilt weten over het is om een eetstoornis te hebben, lees dan het ervaringsverhaal van Peggy.

Verschil eetprobleem en eetstoornis

Een eetprobleem is niet hetzelfde als een eetstoornis. Bij een eetstoornis zijn de gevolgen groter. Een eetprobleem zorgt voor beperkingen, maar is niet zo ingrijpend als een eetstoornis. Toch is het wel belangrijk om ook een eetprobleem serieus te nemen. Uiteindelijk kan dit namelijk uitgroeien tot een eetstoornis.

Soorten eetstoornissen

Er zijn verschillende eetstoornissen te onderscheiden. Er zijn bijvoorbeeld eetstoornissen waarbij je weinig eet. En er zijn eetstoornissen waarbij je bepaald voedsel niet eet. Lees hieronder meer over de meest voorkomende en bekendste eetstoornissen.

Anorexia nervosa

Bij deze eetstoornis staat jouw leven in het teken van niet eten. Je hebt een verstoord lichaamsbeeld en bent veel bezig met jouw uiterlijk en gewicht. Je ziet jezelf (veel) dikker dan dat je daadwerkelijk bent. De stoornis komt zowel bij meisjes en jongens als bij vrouwen en mannen voor.

Vaak ontstaat anorexia geleidelijk. Je gaat steeds gezonder eten en vermijdt tussendoortjes om af te vallen. Het lijnen gaat je goed af en je gaat hierin steeds verder. Je moet van jezelf afvallen en krijgt een enorme angst voor gewichtstoename. Daarom ga je steeds minder eten en soms ook overmatig bewegen en sporten.

Uiteindelijk heb jij geen controle meer over het eten, maar heeft de stoornis controle over jou. Het gevolg kan zijn dat je erg dun wordt of zelfs veel te (gevaarlijk) mager. Door jouw vertekende zelfbeeld zie jij dit zelf niet.

Boulimia nervosa

Bij boulimia nervosa heb je met regelmaat eetbuien waarin je binnen korte tijd veel eet. Je hebt tijdens zo’n eetbui geen controle en het lukt je niet om te stoppen met eten. Aan de andere kant ben je bang om aan te komen. Daarom probeer je na een eetbui het eten zo snel mogelijk weer uit je lichaam te krijgen, zodat je niet aankomt. Dit doe je bijvoorbeeld door te braken of laxeermiddel te gebruiken. Bij boulimia heb je vaak een vertekend zelfbeeld en een wisselende eigenwaarde. Ook houd jij je eetbuien uit schaamte vaak geheim. Soms heb je wel de wil om te stoppen met de eetbuien, maar alle pogingen die je onderneemt mislukken.

Orthorexia nervosa

Bij orthorexia nervosa ben je obsessief bezig met gezond eten. Het gaat hierbij niet om de hoeveelheden, maar om de kwaliteit. Dit begint vaak onschuldig. Je wilt wat gezonder eten of afvallen en vermijdt daarom vetten en suikers. Vervolgens ga je steeds meer voedsel niet meer eten omdat het ‘ongezond’ is. Je eet bijvoorbeeld geen zuivelproducten of vlees meer of je kookt je groenten niet meer omdat de vitamines dan verloren gaan. Uiteindelijk ben je de hele dag bezig met ‘gezond’ eten.

Eetbuistoornis

De eetbuistoornis (Binge Eating Disorder) lijkt op boulimia. Het verschil is dat mensen met deze eetbuistoornis vaak niet braken en vaker overgewicht hebben dan mensen met boulimia. Net als bij boulimia heb je last van eetbuien waarbij je het gevoel hebt geen controle te hebben.

Vermijdende/restrictieve voedselinnamestoornis (ARFID)

Bij ARFID, wat staat voor avoidant/restrictive food intake disorder, eet je bepaald voedsel niet omdat je het niet durft of wilt eten en/of eet je te weinig. Je eet bijvoorbeeld bepaald voedsel niet door de geur, kleur, smaak, temperatuur of het gevoel in je mond. Of je beleeft weinig plezier aan eten waardoor je te weinig eet of maar een klein beetje van veel verschillende dingen. Hierdoor krijg je niet van alle voedingsstoffen voldoende binnen. Deze eetstoornis komt voornamelijk voor bij jonge kinderen, maar kan ook bij jongeren en volwassenen voorkomen.

Eetstoornis niet anders omschreven (NAO)

Bij deze eetstoornis vertoon je symptomen die ook voorkomen bij andere eetstoornissen zoals anorexia nervosa of eetbuistoornis. Alleen voldoen de symptomen die jij vertoont niet helemaal aan de criteria die bij die bepaalde eetstoornis horen. Deze eetstoornis komt het vaakst voor. Dit komt doordat iedereen die niet voldoet aan alle criteria van een specifieke eetstoornis, maar slechts aan een aantal, vaak de diagnose eetstoornis NAO krijgt.

Symptomen eetstoornis

De symptomen verschillen per eetstoornis. Kenmerkend voor iedereen met een eetstoornis is het, op wat voor manier dan ook, obsessief bezig zijn met eten. Welke symptomen iemand heeft, is afhankelijk van welke eetstoornis hij of zij heeft. Kenmerken die je kan herkennen als je een eetstoornis hebt zijn onder andere:

• een verstoord lichaamsbeeld;
• veel bezig zijn met afvallen;
• obsessief bezig zijn met alles dat met eten te maken heeft;
• angst om aan te komen;
• eetbuien afwisselen met streng diëten;
• je negeert signalen van je lichaam;
• liever niet eten waar anderen bij zijn;
• je houdt je problemen geheim voor anderen;
• bepaald eten niet durven of willen eten;
• veel controle uitoefenen op je gewicht door bijvoorbeeld veel te sporten, te braken of een laxeermiddel te gebruiken.

Oorzaken eetstoornis

Er is geen eenduidige oorzaak voor een eetstoornis te noemen. Vaak ontstaat een eetstoornis door een combinatie van factoren. Het herkennen van de risicofactoren kan wellicht helpen om een eetstoornis te voorkomen of in een vroeg stadium te herkennen. Zaken als erfelijkheid, persoonlijke kenmerken, opvoeding, het meemaken van een ingrijpende gebeurtenis en omgeving kunnen een rol spelen.

Erfelijkheid en omgeving

Uit onderzoek blijkt dat jouw genen een grote rol spelen bij het wel of niet ontwikkelen van een eetstoornis. Daarnaast blijkt dat wanneer één van je ouders een eetstoornis heeft gehad of de focus binnen jouw familie heel erg op gezond eten en/of afvallen ligt, dit kan bijdragen aan het ontwikkelen van een eetstoornis. Naast de relatie die jouw familie met eten heeft, kunnen ook problemen binnen het gezin, zoals ruzie tussen ouders, een eetstoornis uitlokken.

Maar ook het culturele schoonheidsideaal, dat zich heel erg richt op het hebben van een dun lichaam, kan bijdragen aan het ontwikkelen van een eetstoornis. Door in de media constant beelden te zien van dunne modellen die worden geprezen voor hun uiterlijk, word je geconfronteerd met het feit dat jij niet zo’n (onrealistisch) lichaam hebt. Dit kan jouw zelfbeeld beïnvloeden en ervoor zorgen dat jij (streng) gaat lijnen en sporten om dit uiterlijk na te streven. Je kan de gedachte krijgen dat je alleen goed genoeg bent als je voldoet aan het schoonheidsideaal, maar deze gedachte klopt natuurlijk niet.

Psychische risicofactoren

Mensen met een eetstoornis hebben vaak een aantal dezelfde persoonlijke eigenschappen. Zo hebben zij vaak een negatief zelfbeeld en zijn zij erg perfectionistisch. Andere persoonlijke eigenschappen die vaak voorkomen bij iemand met een eetstoornis zijn:

• weinig zelfvertrouwen;
• negatieve beleving van het eigen lichaam;
• bang niet goed genoeg te zijn;
• faalangst;
• bang voor afwijzing;
• impulsiviteit;
• moeilijk om kunnen gaan met (negatieve) emoties.

Ook mensen die niet goed om kunnen gaan met een ingrijpende gebeurtenis of de emoties die daarbij komen kijken, lopen een hoger risico om een eetstoornis te ontwikkelen.

Gevolgen eetstoornis

Een eetstoornis is ingrijpend en de psychosociale en lichamelijke gevolgen van een eetstoornis zijn groot. Wat de gevolgen precies zijn verschilt per eetstoornis en persoon.

Psychosociale gevolgen van een eetstoornis

Vaak gaat een eetstoornis gepaard met een eenzaam gevoel en een sociaal isolement. Aan de ene kant kan jouw eetgedrag namelijk voor onbegrip zorgen bij jouw omgeving en aan de andere kant probeer je jouw klachten geheim te houden voor anderen. Uiteindelijk ben je alleen nog maar bezig met jouw eetgedrag. Hierdoor zonder je steeds meer af van anderen en ontstaat er steeds meer afstand tussen jou en je omgeving. Daarnaast kan een tekort aan voedingsstoffen ervoor zorgen dat je depressieve gevoelens ontwikkelt.

Lichamelijke gevolgen van een eetstoornis

Het juiste eetgedrag is belangrijk voor jouw lichaam. Eten is namelijk de brandstof van de motor van jouw lichaam. Wanneer jij niet voldoende, te veel, of niet het juiste voedsel binnenkrijgt kan dit ingrijpende gevolgen hebben. Welke gevolgen een eetstoornis voor jouw lichaam heeft is afhankelijk van het type eetstoornis dat jij hebt en de symptomen die je ervaart. Je kan bijvoorbeeld last krijgen van maag- en darmproblemen, verstoorde stofwisseling en haaruitval. Bij veelvuldig braken kunnen ook jouw slokdarm en tanden beschadigen. Daarnaast kan bij vrouwen de menstruatie verstoord raken en kunnen mannen en vrouwen last krijgen van seksuele functiestoornissen. Andere lichamelijke gevolgen kunnen zijn:

• verlaagde hartslag en bloeddruk, waardoor je je vaak moe, duizelig of lusteloos voelt;
• slaapproblemen;
• snel koud hebben door dalende lichaamstemperatuur, hierdoor kun je ook last krijgen van donsachtige beharing;
• vochtophoping;
• hartritmestoornis;
• vrouwen kunnen (tijdelijk) onvruchtbaar raken;
• jonge mensen die in de groei zijn, kunnen last krijgen van een groeistop of vertraging.

Eetstoornis behandeling

Welke behandeling het best past, is afhankelijk van het type eetstoornis en de behoeften van de persoon. Een psycholoog kan verschillende behandelvormen gebruiken. Meestal kiest de psycholoog voor cognitieve gedragstherapie. Deze vorm van therapie is effectief gebleken bij het behandelen van eetstoornissen. Bij cognitieve gedragstherapie wordt er gekeken naar welke invloed gedachten op jouw gedrag hebben.

Het doel van een eetstoornisbehandeling is het normaliseren van het eetgedrag. Dit kan best spannend zijn, omdat je bang bent om de controle te verliezen. Het is belangrijk om te weten dat je niet voor niks in behandeling gaat. Een eetstoornis heeft ingrijpende gevolgen en kan levensbedreigend zijn. Verandering is nodig ook als je dit heel spannend vindt. Uiteindelijk zal jij je hier beter door voelen.

Ben je op zoek naar een goede psycholoog die jou kan helpen bij je klachten? Neem dan contact op met ons verwijsteam. Er zijn bij ons meerdere psychologen aangesloten die gespecialiseerd zijn in het behandelen van eetstoornissen. Bel naar 085 – 4014 720 voor een persoonlijk advies of het maken van een afspraak.

Informatie gecontroleerd door expert

De informatie op deze pagina is gecontroleerd en goedgekeurd door Bram Vugts. Bram is psycholoog in Breda en is gespecialiseerd in het behandelen van een eetstoornis. Hij is aangesloten bij Psyned en het NIP.