Jaloezie in een relatie

Ben jij weleens jaloers geweest? Of gedraagt je partner zich jaloers tegenover jou? Jaloezie in een relatie kan lastig zijn. Maar wat betekent jaloers zijn precies? Jaloezie, ook wel afgunst, is een emotie die opkomt als je iets wil wat een ander heeft (of lijkt te hebben). Het is een impuls die iedereen kent en in de meeste gevallen is het gezond en nuttig. Maar hoe ziet jaloezie binnen een relatie er dan uit? En waar komt dat gevoel vandaan?

Laatste update: 11 april 2023

Oorzaken van jaloezie in een relatie

Experts beweren dat seksuele jaloezie voortkomt uit een biologische noodzaak. Volgens de experts maakt het deel uit van een mechanisme voor de voortplanting. We willen graag zeker zijn dat we een partner hebben zodat we ons kunnen voortplanten. Daarnaast speelt onzekerheid een rol bij jaloers zijn. Mensen die jaloers zijn, zijn vaak zelf onzeker of hebben weinig zelfvertrouwen. Ook kan jaloezie in een relatie voortkomen uit de angst om iemand te verliezen.

Verder zijn er nog een aantal andere factoren die jaloezie versterken:

• emotionele instabiliteit
• controledwang
• afhankelijke relaties
• onrealistisch beeld van een relatie
• slechte ervaringen in het verleden

Jaloezie: bindingsangst en verlatingsangst

Jaloers zijn is een kenmerk van zowel verlatingsangst als bindingsangst. Angst is in veel gevallen de basis zijn van jaloezie. Jaloers zijn is een zogenaamde secondaire emotie, waarbij de primaire emotie (waar het echt om gaat) angst is. Zowel verlatingsangst als bindingsangst kunnen ontstaan in de jeugd. Onveilige hechting kan veel impact hebben op hoe jij een liefdesrelatie aangaat. Het kan bijvoorbeeld zorgen dat je moeite hebt met vaste en intieme relaties.

Verlatingsangst en jaloezie

Bij verlatingsangst binnen een relatie ben je bang dat je partner je verlaat. Hierdoor kan je claimgedrag vertonen en wantrouwend zijn. Door de angsten die je ervaart kan je ziekelijke jaloers zijn, zonder dat hier altijd een rede voor is. Dit is ongezond voor je relatie.

Bindingsangst en jaloezie

Iemand met bindingsangst geeft tegenstrijdige signalen: ‘duwen en trekken’. Aan de ene kant wil je er alles aan doen om de persoon aan je te binden, maar aan de andere kant trek je jouw muren op zodra deze persoon te dichtbij komt. Je bent eigenlijk bang om verlaten te worden of gekwetst te worden en daarom durf je je niet te binden. Je ervaart hierdoor conflicterende gevoelens. Jaloezie kan ontstaan doordat je de controle wilt behouden. Jaloers gedrag, zoals het controleren van je partner, kan een manier zijn om controle te voelen, zodat je niet gekwetst of onverwacht verlaten wordt.

Gezonde en ongezonde jaloezie

Er is een verschil tussen gezonde en ongezonde jaloezie. Bij gezonde jaloezie is er een reden om jaloers te zijn. Deze vorm van jaloezie kan bijvoorbeeld voorkomen als je partner is vreemdgegaan. Door deze jaloezie kan jouw onzekerheid toenemen en kan het zijn dat je achter alles iets gaat zoeken, ook als daar geen aanleiding voor is. In dit geval kan gezonde jaloezie soms overgaan in ongezonde of ziekelijke jaloezie.

Bij irrationele jaloezie is er geen gegronde reden om jaloers te zijn. Deze vorm van jaloezie komt voort uit angst en/of onzekerheid. In een liefdesrelatie uit dit zich bijvoorbeeld in gedachten dat je partner je bedriegt, terwijl je daar geen aanwijzing voor hebt.

Gezonde jaloezie

Een beetje jaloezie in een relatie is niet erg en ook eigenlijk heel gezond. Het geeft eigenlijk best een geruststellend gevoel dat je partner een beetje angst heeft om je te verliezen. Het is dan ook een teken van liefde en betrokkenheid. In gezonde relaties komt er daarom ook jaloezie voor, maar dan op een milde manier. Het wordt vaak als lief beschouwd als je partner aangeeft een beetje jaloers te zijn. Als je een beetje jaloers bent laat je aan je partner zien dat je om hem of haar geeft. Op deze manier kan het positief werken voor jouw relatie.

Ziekelijke jaloezie

Ziekelijke jaloezie is een extreme vorm van jaloers zijn. Bij deze vorm ervaar je veel jaloerse gedachten en ben je er relatief veel mee bezig. De symptomen van ziekelijke jaloezie kunnen relatieproblemen veroorzaken en hebben ingrijpende gevolgen voor je relatie en je zelfbeeld. Leven met een partner die ziekelijk jaloers is of zelf ziekelijk jaloers zijn, is niet gemakkelijk. De ene partner voelt zich gewantrouwd en gecontroleerd, terwijl de andere partner emotioneel gezien veel last ervaart door alle twijfels. Ziekelijke jaloezie kan leiden tot een relatie waarin beide partners diep ongelukkig worden, ondanks dat de liefde er nog wel is. De uiting van de jaloezie kan bij iedereen anders zijn. Symptomen van ziekelijke jaloezie omvatten ook wel het hebben van wanen. Zo kan je partner denken dat er iets is speelt wat niet zo is, of dingen verdraaien. Andere symptomen van ziekelijke jaloezie zijn onder andere:

• ontkenning: doen alsof er niets aan de hand is;
• gewelddadig gedrag: kan zowel verbaal als fysiek;
• buitengewoon nieuwsgierig zijn: ondervragingen;
• manipulatie: proberen de partner schuldig te laten voelen;
• confronteren: de ‘rivaal’ opzoeken en confronteren.

Behandeling tegen jaloezie in een relatie

Er zijn verschillende vormen van relatietherapie die kunnen helpen bij jaloezie in een relatie. Tijdens de behandeling wordt er ten eerste nagegaan waar de onzekerheid vandaan komt. Het is belangrijk dat de persoon die jaloers is, zekerder wordt van zichzelf. Daarnaast moet de drang worden losgelaten die ervoor zorgt dat je de andere persoon onder controle wilt houden. Het is belangrijk om te achterhalen waar de drang vandaan komt. Vervolgens zal de oorzaak hiervan worden aangepakt. Ook zal er in de behandeling ruimte zijn voor het onderwerp ‘vertrouwen’. De behandelaar zal ervoor zorgen dat de partners weer vertrouwen in elkaar hebben. De behandeling zal met vallen en opstaan gaan, maar als beide partners zich willen inzetten, kan er veel bereikt worden.

4 tips tegen jaloezie in een relatie

Jaloezie kan slecht zijn voor jouw relatie, daarom is het goed om eraan te werken wanneer je de symptomen van jaloezie bij jezelf herkent. Wat kun je doen om jaloezie tegen te gaan? Onderstaande tips kunnen jou helpen.

Tip 1: Onderzoek waar jouw jaloezie vandaan komt

Het is erg belangrijk dat jij je bewust bent van jouw eigen gedragingen. In welke situaties word je jaloers? Wat gebeurt er in jouw lichaam wanneer je jaloers wordt? Wat gebeurt er in jouw hoofd als je jaloers wordt? Als je jezelf leert kennen, kan je jezelf ook aanleren op een andere manier te reageren. Als je bijvoorbeeld weet dat je jaloers wordt wanneer je partner een avond gaat stappen, kan je ervoor zorgen dat je op de avond zelf op een andere manier reageert dan dat je in eerste instantie zou doen. Het aanleren van nieuw gedrag is complex, maar wel mogelijk. De eerste stap is het leren kennen van jezelf.

Tip 2: Je kan je partner niet bezitten

Sommige mensen zien het hebben van een partner nog steeds als het hebben van een bezit. In de werkelijkheid kun je niet de eigenaar zijn van jouw partner en dit heeft het gevolg dat je jouw partner niet volledig kunt controleren. Door jouw partner te claimen en te verstikken met allerlei regels, breng je jouw relatie schade toe. Het is belangrijk dat beide partners in een relatie dit beseffen.

Tip 3: Stop met handelingen die je jaloezie voeden

Stiekem meekijken terwijl jouw partner een berichtje stuurt. Als jouw partner onder de douche staat checken welke foto’s hij heeft geliket vandaag. Of terugzoeken in de zoekgeschiedenis van jouw partner. Dit lijken onschuldige vormen van jaloezie, maar dat zijn ze niet. Je denkt dat het goed is om te checken wat jouw partner doet, want de kans is groot dat je niets vindt en dit is een bevestiging dat je partner niet vreemd gaat. Toch…? Helaas niet. Wanneer je je partner op deze manier blijft controleren blijf je je jaloezie voeden, je jaloezie wordt iedere keer een stukje groter. Het is daarom van belang om het los te laten.

Tip 4: Vul de gedachtes van je partner niet in

Jaloerse mensen denken vaak te weten wat hun partner denkt. Projectie ontstaat doordat mensen denken dat de partner hun negatieve beeld deelt. Jij denkt te weten wat er in het hoofd van jouw partner omgaat wanneer hij of zij zich nog eens omdraait om naar een aantrekkelijk persoon te kijken. In werkelijkheid hoeft je partner helemaal niet hetzelfde te denken als waar jij bang voor bent. Het is dus van belang om niet te snel conclusies te trekken en als je ergens over twijfelt; vraag het.

Informatie gecontroleerd door expert

De informatie op deze pagina is gecontroleerd en goedgekeurd door Eline Nijhof. Eline is psycholoog in Groningen en is gespecialiseerd in relatietherapie. Ze is aangesloten bij Psyned en het NIP.