Wat zijn neurotransmitters?
Neurotransmitters zijn ‘boodschappers’ die zorgen dat je zenuwcellen (neuronen) met elkaar kunnen communiceren. Deze signalen zorgen op hun beurt voor het aansturen van je zenuwstelsel, waarmee je – onbewust – van alles regelt. Van het aansturen van je lichaam tot het reguleren van je stemming en emoties. Ook hebben je neurotransmitters effect op cognitieve functies, zoals leren en geheugen, en op fysiologische functies, zoals je slaap, eetlust en je reactie op stress. Kortom, de signaalstoffen hebben een grote invloed op jouw leven. We bespreken daarom de belangrijkste neurotransmitters.
Serotonine
Wat is serotonine?
Serotonine, met als bijnaam het ‘gelukshormoon’, speelt een belangrijke rol in hoe je je voelt. De neurotransmitter is namelijk betrokken bij het regelen van je stemming, maar ook bij je eetlust, libido, spijsvertering en pijngevoeligheid. En vanuit serotonine produceer je het slaaphormoon melatonine, verantwoordelijk voor een goede nachtrust.
Wij kunnen je helpen
Direct de juiste hulp van een psycholoog die bij jou past
- Gekwalificeerde psychologen
- Al 47.242 mensen geholpen
- Snel en persoonlijk
- Geen wachtlijst
Een serotoninetekort
Is je serotonineniveau op peil, dan ervaar je positieve emoties. Heb je een tekort, dan kan je dat merken aan somberheid, vermoeidheid, prikkelbaarheid, slaapproblemen en verstoord eetgedrag. Zo’n serotoninetekort ontstaat door genetische aanleg, hormonale schommelingen, langdurige stress, een slecht eetpatroon of een tekort aan slaap, lichaamsbeweging en zonlicht. Een laag serotonineniveau kan samenhangen met depressie en angststoornissen. Vandaar dat er in antidepressiva vaak serotonine zit (SSRI’s zijn selectieve serotonineheropnameremmers). Ook zonder medicijnen kan je je serotonine level een boost geven. Hoe?
Serotonineboosters
Je serotonine niveau verhogen lukt vooral door de juiste (tryptofaanrijke) voeding te kiezen, omdat je maagdarmstelsel het grootste deel serotonine aanmaakt. Ook zonlicht, beweging, meditatie en een regelmatig leven kunnen bijdragen.
Dopamine
Van sommige dingen krijg je een goed gevoel. Denk aan activiteiten als sporten, eten of seks. Dopamine beloont deze inspanning met een intens tevreden of zelfs euforisch gevoel. Je brein maakt dus niet de hele dag door dopamine aan, het is een beloningsstofje dat je op bepaalde momenten een boost geeft. Daarmee heeft het invloed op je motivatie om iets te ondernemen of leren. Ook heeft dopamine invloed op je plezier, beweging en coördinatie.
Een dopaminetekort
Heb je wel eens het gevoel dat je leven in een waas aan je voorbijtrekt? Grote kans dat je voorraad dopamine op dreigt te raken. Door een te laag dopaminelevel mis je de ambitie en motivatie om je leven naar een hoger plan te tillen. Dit kan leiden tot een depressie. Ook het aansturen van je spieren kan moeilijker gaan; een dopaminetekort kan spierstijfheid, trage bewegingen en trillende ledematen tot gevolg hebben, symptomen die voorkomen bij de ziekte van Parkinson. Daarnaast kan een te laag dopamineniveau effect hebben op ADHD en je kan bijvoorbeeld snakken naar suikers en junkfood (zoals chips en chocola voor de snelle boost in je bloedsuikerspiegel). Andersom is een teveel aan dopamine ook niet gezond. Dit kan leiden tot angst, verslaving, hyperactiviteit en de kans op psychoses en schizofrenie neemt toe.
Dopamine en verslaving
Je kan je voorstellen dat zo’n fijn gevoel verslavend werkt, daarom zijn bepaalde activiteiten zo ingericht dat je er steeds (meer) tijd en geld aan besteedt. Denk aan kopen, gokken, gamen en van alles wat je op je telefoon kan doen, zoals het scrollen door je social media. De meldingen zorgen ervoor dat we steeds weer onze smartphone erbij pakken. Drugs verhogen op een kunstmatige manier je dopamine-aanmaak. Je denkt dat er iets fantastisch is gebeurd en nu wil je alleen maar meer van dit heerlijke gevoel. De motivatie om drugs te gebruiken is dan groter dan het nastreven van natuurlijke beloningen, zoals voeding en beweging.
Dopamineniveau verhogen
Eten, seks en bewegen zijn oerdriften, dingen die je van nature doet om in leven te blijven (evolutionair gezien). Na een rondje hardlopen heb je een voldaan gevoel en dit stimuleert je hersenen om dit vaker te doen. Zo kies je als het goed is ‘automatisch’ voor gezond eten, voldoende ontspanning en regelmatige beweging. Je voorraad dopamine aanvullen kan ook met rustigere activiteiten zoals met yoga en meditatie of door een goed boek te lezen of een mooie boswandeling te maken.
Noradrenaline
Noradrenaline, ook bekend als norepinephrine, speelt een belangrijke rol bij stress en een staat van alertheid. Het is vooral actief in het sympatische zenuwstelsel – je ‘gaspedaal’ – dat verantwoordelijk is voor de overlevingsmodus (vechten of vluchten) van je lichaam. Door een verhoogd noradrenaline-niveau gaat je reactiesnelheid omhoog, maar het kan ook bijdragen aan angst, paniek en hyperactiviteit. En het kan leiden tot zweten en braken. Een tekort aan noradrenaline kan juist zorgen voor gevoelens van vermoeidheid en een gebrek aan concentratie.
Wat is het verschil tussen noradrenaline en adrenaline?
Noradrenaline is het broertje van het hormoon adrenaline. Adrenaline maak je voornamelijk aan in de bijnieren, noradrenaline grotendeels in je sympathicus in het ruggenmerg. Beide stofjes heb je nodig om te overleven, vluchten en presteren onder druk. Zodra je in een bedreigende situatie terechtkomt, wakkert noradrenaline ook adrenaline aan. Je gaat in de actiestand. Je hartslag versnelt, je bloeddruk stijgt en er gaat meer bloed naar je spieren. Klaar om jezelf te redden.
GABA
GABA (gamma-aminoboterzuur) is de belangrijkste remmende neurotransmitter in de hersenen. Het vermindert angst en helpt je te ontspannen. Daarom wordt het ook wel een natuurlijke angstremmer genoemd; GABA heeft zowel fysiek als mentaal een kalmerend effect. Een tekort aan GABA kan bijdragen aan angststoornissen, nervositeit, ADHD, stemmingsstoornissen (zoals depressie) en slapeloosheid. Veel anxiolytica (angstmedicatie) versterken de werking van GABA.
GABA stimuleren
Voor een rustgevend effect kan je de productie van GABA stimuleren met meditatie, regelmatig sporten en door voeding te eten die GABA bevat of de productie van GABA verhoogt. Dat is voeding die glutamaat en vitamine B6 bevat.
Glutamaat
Glutamaat is belangrijk voor je cognitieve functies. De neurotransmitter speelt een rol bij leren, denken, geheugen en informatieverwerking, maar ook bij je stemming. Een teveel aan glutamaat kan problemen geven als hyperactiviteit, rusteloosheid, slapeloosheid en concentratieverlies. En een overkill wordt in verband gebracht met aandoeningen zoals schizofrenie, epilepsie, angststoornissen, bipolaire stoornis en de ziekte van Alzheimer.
Hoe zorg je ervoor dat je neurotransmitters in balans zijn?
Een goede mentale gezondheid hangt sterk samen met een evenwichtige werking van je neurotransmitters (en hormonen). Zover je er invloed op hebt, helpt een gezonde levensstijl je hierbij. Denk aan goede keuzes op het gebied van voeding, lichaamsbeweging en stressmanagement om de lichaamseigen chemische stofjes aan te maken. Enkele tips:
- Verminder stress (mediteer en doe ademhalingsoefeningen)
- Slaap voldoende
- Eet gezond (kies voor pure, vezel- en proteïnerijke voeding)
- Beweeg regelmatig (wandelen, gewichtheffen, een rondje rennen, pilates, wat voor jou werkt)
- Zorg voor genoeg daglicht
- Offline tijd – weg die telefoon!
Hulp nodig?
Lukt het met alleen deze gezond-leven-tips niet om je beter te voelen? Onze psychologen kunnen je helpen bij vragen over onder meer een negatieve stemming, lusteloosheid, angsten en stress. Benieuwd welke psycholoog goed bij jou en je hulpvraag past? Plan een vrijblijvend adviesgesprek en leg jouw situatie voor. Onze verwijsteam adviseert je graag.