Verslaving
Verslaving is als een lastige baas die je leven overneemt. Het begint met iets wat je leuk vindt, zoals een glaasje wijn drinken, een pilletje nemen op een festival of naar een casino gaan met vrienden. Maar na een tijd neemt het de controle over. Je kan niet meer stoppen, zelfs als je weet dat het slecht voor je is. Stoppen is lastig en je voelt je er slecht over. Verslaving is een moeilijke strijd, maar er is altijd hoop om weer controle te krijgen.
Wij kunnen je helpen
Direct de juiste hulp van een psycholoog die bij je past
- Erkende psychologen
- Al 47.242 mensen geholpen
- Snel en persoonlijk
- Geen wachtlijst
Dit bericht is voor het laatst bijgewerkt op: 6 januari 2023
hoe we je kunnen helpen.
Wat is verslaving?
Een verslaving is een conditie waarin je zowel lichamelijk als geestelijk afhankelijk bent van iets. Er zijn twee soorten verslavingen. De eerst vorm is dat je verslaafd bent aan stoffen, je kan niet meer stoppen met alcohol drinken, drugs gebruiken of bepaalde medicijnen slikken. Of je bent verslaafd aan bepaald soort gedrag, zoals gamen, gokken, scrollen op je telefoon of seksen. Het is alsof dat ding de baas over je wordt, en je kan niet meer stoppen, zelfs als het slecht voor je is. Vaak gaat dit ten koste van je eigen gezondheid en andere activiteiten in je dagelijks leven. Als je probeert te stoppen met een middel, ervaar je ontwenningsverschijnselen, zoals trillen, misselijkheid en angstgevoelens. Je lichaam is aan het middel gewend geraakt en je hebt steeds meer nodig om hetzelfde gevoel te kunnen blijven ervaren. Als je niet meer gebruikt, moet je lichaam weer opnieuw in balans raken.
Kenmerken verslaving
Officieel noemt de DSM-5 (het diagnostisch en statistisch handboek van psychiatrische aandoeningen) 11 criteria bij een middelenverslaving:
- Je gebruikt het middel vaker en in grotere hoeveelheden dan je aanvankelijk van plan was.
- De dosis die je gebruikt van het middel is steeds groter, oftewel je hebt te maken met tolerantie.
- Je hebt een aantal mislukte pogingen gedaan om te stoppen.
- Het verlangen om het middel te gebruiken is sterk.
- Je wordt in je dagelijks leven zo sterk belemmerd door het middel dat belangrijke zaken, zoals school of werk, hieronder lijden.
- Ook wanneer er problemen ontstaan binnen relaties, met bijvoorbeeld je partner of familie, ga je door met gebruiken.
- Ondanks dat je psychische of lichamelijke problemen ervaart, ga je door met gebruiken.
- Zelfs wanneer het je in gevaar brengt, blijf je het middel gebruiken.
- Er treden onthoudingsverschijnselen op (lichamelijke reacties op het minderen of stoppen).
- Het gebruiken neemt veel tijd in beslag.
- Je geeft andere zaken op om tijd te kunnen besteden aan het middel.
In welke mate je deze kenmerken bij jezelf (of bij een ander) herkent, bepaalt hoe ernstig een verslaving is. Als je jezelf in twee of drie symptomen herkent kan het zijn dat je een milde vorm van een verslaving hebt. Herken je bij jezelf zes of meer symptomen? Dan heb je te maken met een ernstige stoornis.
Oorzaak verslaving
Waarom raakt de een wel verslaafd en de ander niet? Dat hangt af van verschillende factoren. Als verslaving in je familie zit, heb je meer kans om ook verslaafd te raken. Je karakter speelt ook een rol. Als je bijvoorbeeld moeite hebt met negatieve emoties of je makkelijk beïnvloedbaar bent, is de kans groter dat je verslaafd raakt. Stress en verveling kunnen ook meespelen. Soms proberen mensen die zich rot voelen, of juist weinig prikkels hebben, die leegte op te vullen met iets. En dan zijn er nog de eigenschappen van de middelen zelf. Aan de ene drug raak je sneller verslaafd dan aan de andere drug. Bij sommige drugs ontwikkel je snel een tolerantie en ontwenningsverschijnselen. De meest verslavende middelen zijn: heroïne, crack, tabak, methamfetamine (meth), cocaïne, alcohol, amfetamine (speed), benzo's (slaap-en kalmeringsmiddelen), GHB en cannabis. Als je eenmaal begint, laten ze je niet snel meer los. Daarnaast speelt je omgeving een rol. Als je weinig steun hebt van anderen of vaak onder druk staat, kan dat bijdragen aan een verslaving.
Hoe ontstaat een verslaving?
Een verslaving ontstaat doordat je het effect van een bepaald middel of bepaalde handeling fijn vindt. Het is een hersenziekte en een aantal gebieden in de hersenen spelen dan ook een belangrijke rol bij het ontstaan ervan:
- het beloningscentrum: bij het innemen van een verslavend middel of het uitvoeren van een bepaalde handeling, komt het stofje dopamine vrij. Hierdoor wordt het beloningscentrum in je hersenen geactiveerd en dit geeft je een fijn gevoel. Doordat je dit gevoel steeds weer wilt ervaren, raak je verslaafd. Er is alleen steeds meer middel nodig om dezelfde hoeveelheid dopamine vrij te maken (gewenning).
- de nieuwe hersenen (de neocortex): dit gebied in de hersenen zorgt voor de regulatie tussen verlangens aan de ene kant en ratio aan de andere kant. Het kan verlangens remmen, maar niet bij iedereen functioneert dit hersengebied goed. Een verslaving zorgt ervoor dat dit gebied nog slechter gaat functioneren. Bepaalde medicatie kan invloed uitoefenen op dit deel van de hersenen.
- het geheugen: het wordt steeds duidelijker dat het systeem waar onder andere het geheugen wordt gereguleerd, een belangrijke rol speelt bij het ontwikkelen van een verslaving. Als je het fijne gevoel na gebruik opslaat als herinnering, kan deze herinnering het verlangen opnieuw oproepen. Het regelmatig gebruiken van een bepaald middel kan een verandering in de hersenen veroorzaken. Zo kunnen externe prikkels, zoals bepaalde locaties of vrienden, de hunkering naar een bepaald middel of bepaalde handeling aanwakkeren. Zelf als je al maanden clean bent.
Soorten verslavingen
Er zijn verschillende soorten verslavingen. Het is mogelijk om meerdere verslavingen tegelijkertijd te hebben. Dit noemen we ook wel comorbiditeit. Hier bespreken we een aantal vormen van verslaving.
Seksverslaving
Als je veel seks hebt, betekent dat niet meteen dat je verslaafd bent. Het gaat erom wat voor rol seks speelt in je leven. Als je een seksverslaving hebt, heb je een dwangmatige behoefte aan seks. Je ziet seks als een uitvlucht. Daarom probeer je zoveel mogelijk seks te hebben. Je voelt je dan heel even goed, maar zodra je klaarkomt heb je alweer een leeg gevoel.
Alcoholverslaving
Veel mensen drinken wel eens alcohol, soms zelfs uit gewoonte. Alcohol is zo normaal geworden in ons leven. Denk aan drankjes op de vrijmibo, bier op een feestje of een glas wijn in een restaurant. Daarom is het soms lastig om te zeggen wanneer iemand een alcoholist is. Het gaat niet zozeer om de hoeveelheid die je drinkt, maar om de reden dat je drinkt. Sommige mensen drinken om tijdelijk minder druk, angstig, somber of onzeker te voelen. Als het helpt, wil je het steeds opnieuw doen. Waardoor je een alcoholverslaving kan ontwikkelen. Je bent pas een alcoholist als je een periode structureel veel alcohol drinkt. Je vindt het lastig om te stoppen met drinken. Het ‘willen’ is verandert naar ‘moeten’. Je snakt naar een drankje en voor je gevoel heb je het ‘nodig’. Je bent geestelijk en lichamelijk afhankelijk geworden van alcohol. Als je door blijft drinken, kan dit voor veel problemen zorgen. Je gezondheid, je sociale leven en je werk lijden eronder.
Drugsverslaving
Drugs gebruiken lijkt misschien onschuldig. Een pilletje XTC (MDMA) nemen op een festival of een lijntje coke snuiven op een feestje. Misschien is het spannend of voel je je heel even prettig. Niks mis mee toch? Het kan onbewust snel zorgen voor een verslaving. Je wilt het fijne gevoel terug en neemt het steeds vaker en vaker. Stiekem in de avond, tussen afspraken door of voor werk. Je hebt het gevoel dat je het vaker moet nemen en dat je zonder een dosis drugs niet kan functioneren in het dagelijkse leven. Je raakt de controle kwijt over je gebruik.
Gameverslaving
Een gameverslaving sluipt er langzaam in, bijna ongemerkt. Je verdwijnt het liefst urenlang in virtuele werelden met vrienden. De echte wereld lijkt steeds saaier. Online vind je troost en plezier, en voordat je het weet, is dat waar je de meeste tijd doorbrengt. Je kan niet meer stoppen met gamen. Je verwaarloost je taken. Misschien merk je dat je lichaam moeier wordt, of dat je je minder goed kan concentreren. Zelfs je relaties met familie en vrienden lijden eronder.
Wietverslaving
Een wietverslaving heet ook wel een cannabisverslaving. Bij deze verslaving rook je regelmatig wiet of hasj, beide afkomstig van de cannabisplant. Het roken van een joint geeft een ontspannen gevoel, maar net als bij andere verslavingen kan een wietverslaving leiden tot het verlies van controle, obsessief gedrag en negatieve gevolgen op je leven. Als je probeert te stoppen, kan je last krijgen van ontwenningsverschijnselen.
Gokverslaving
Als je een gokverslaving hebt, kan je niet meer stoppen met gokken. Vaak komt iemand met een gokverslaving in de schulden terecht. Doordat je veel geld verspeeld in het casino of bij online kansspelen. Om je verlies te compenseren ga je opnieuw gokken. Soms levert het wat op, maar vaak verlies je veel geld. Je gaat geld lenen bij vrienden en familie om je verslaving te kunnen betalen.
Telefoonverslaving
Snel reageren op berichtjes, Instagram stories bekijken en TikTok doorscrollen is iets wat we automatisch doen. De constante trillingen, geluiden en meldingen zorgen ervoor dat we ons steeds meer aangetrokken voelen tot onze telefoons. Zelfs als we alleen maar denken aan het ontvangen van een berichtje, activeert dit ons beloningssysteem en dan grijpen we weer naar onze smartphone. Maar wanneer wordt dit problematisch? Je hebt pas een telefoonverslaving als het problemen veroorzaakt met anderen, op school of op het werk. Het is lastig om je telefoon weg te leggen en je wordt onrustig als je dit moet doen. Het willen is veranderd naar het moeten. Voor je gevoel moet je je mobieltje checken. Daarnaast geeft je omgeving aan dat je te veel met je telefoon bezig bent. Als je jezelf hierin herkent, kan het een teken zijn dat je te veel tijd aan je telefoon besteedt.
Gevolgen verslaving
Een verslaving heeft veel ernstige gevolgen. Het beïnvloedt zowel je lichamelijke als geestelijke gezondheid en je sociale relaties. Als je verslaafd bent aan drugs of alcohol, kan dat problemen veroorzaken, zoals hartproblemen, een verhoogd risico op kanker en uitputting van het lichaam. De verslaving neemt je hele leven over, waarbij je alleen nog maar aan het middel denkt. Hierdoor verlies je je interesse in andere dingen en blijf je stilstaan in je persoonlijke ontwikkeling, wat het risico op depressie vergroot. Ook kan je de grip op de realiteit verliezen (psychose) door de hele tijd in een roes te leven. Vaak worden relaties verwaarloosd of verbroken en kan je zelfs je baan verliezen, wat tot geldproblemen kan leiden. Of je geeft te veel geld uit aan drugs of gokken, waardoor je in de schulden raakt.
Behandeling verslaving
De beste manier om een verslaving te behandelen is afhankelijk van het soort verslaving en de ernst ervan. Bij een middelenverslaving kan het zijn dat eerst de lichamelijke afhankelijkheid wordt aangepakt. De verslavende stof moet uit het lichaam. Dit heet ‘ontgifting’.
Echter is de geestelijke afhankelijkheid vaak langer aanwezig. Een therapievorm die psychologen vaak gebruiken bij het behandelen van een verslaving, is cognitieve gedragstherapie. Het is belangrijk dat je gedachten en gedrag aanleert die je gaan helpen om niet meer te gebruiken. Jouw gedachten hebben namelijk invloed op jouw gedrag. Daarnaast is het belangrijk de omgeving bij de behandeling te betrekken middels systeemtherapie.
Een verslaving komt regelmatig voor in combinatie met psychische problemen, zoals depressie, ADHD en angstklachten. Wanneer dit het geval is, is het belangrijk om ook deze klachten aan te pakken. In sommige gevallen hebben de psychische klachten bijgedragen aan het ontwikkelen van de verslaving. Andersom kan een verslaving ook psychische problemen veroorzaken.
Het is belangrijk dat een verslaving snel herkend wordt. Wanneer je pas relatief kort verslaafd bent, is de verslaving makkelijker te behandelen. Aarzel niet om contact met ons op te nemen wanneer je hulp zoekt.
Informatie gecontroleerd door expert
De informatie op deze pagina is gecontroleerd en goedgekeurd door Roanne Helwig. Roanne is psycholoog in Eindhoven en gespecialiseerd in het behandelen van hechting, gezins- en relatieproblematiek. Ze is aangesloten bij Psyned, het NIP, de NVPA, NVRG en RBCZ.
Deze psychologen helpen je graag bij verslaving
Bekijk hun profiel en plan je gratis adviesgesprek in.
Veelgestelde vragen
Wat is verslaving?
Als je afhankelijk bent geworden van een bepaald middel of soort gedrag. Je kan bijvoorbeeld verslaafd zijn aan alcohol, drugs of medicijnen (middelenverslaving), maar ook aan seks, gamen, gokken of je smartphone en social media/internet (gedragsverslaving).
