Bipolaire stoornis

Bij een bipolaire stoornis, ook wel manische depressie genoemd, wisselen manische en depressieve periodes elkaar af. Iedereen voelt zich weleens somber of juist super energiek en vrolijk. Dat pieken en dalen elkaar afwisselen hoort bij het leven. Echter zijn bij sommige mensen de pieken extreem hoog en de dalen erg diep, vaak zonder dat dit verband houdt met wat er in hun leven gebeurt.

Dit bericht is voor het laatst bijgewerkt op: 24 mei 2023

Wat is een bipolaire stoornis?

Bij een bipolaire stoornis ben je bij een piek, manie, opvallend druk en heb je het gevoel dat je de hele wereld aan kan. Tijdens een dal, een depressieve periode, voel je je juist somber. De opgewektheid maakt plaats voor een neerslachtig en futloos gevoel. Tussen deze extreme pieken en dalen door kun je periodes hebben waarin je een normale stemming ervaart, oftewel symptoomvrije periodes. Ook kunnen manische en depressieve symptomen gelijktijdig voorkomen. Bij bipolariteit is er relatief vaak sprake van comorbiditeit (het tegelijk voorkomen van meerdere stoornissen). Het gaat vooral vaak samen met een angststoornis en ADHD.

Manische depressie kan op iedere leeftijd ontstaan, maar ontstaat meestal in de adolescentie en vroege volwassenheid, tussen het 15e en 25e levensjaar. Er zijn verschillende soorten bipolaire stoornissen te onderscheiden: bipolaire stoornis type 1, bipolaire stoornis type 2, cyclothyme stoornis, stemmingsstoornis door lichamelijke ziekte of (genees)middelengebruik en bipolaire stoornis niet anders omschreven (NAO). Weten wat de verschillen zijn? Lees dan verder.

Bipolaire stoornis symptomen

Bij een manische depressie komen veel verschillende symptomen voor. Dit komt doordat een bipolaire stoornis twee kanten kent: de manische en de depressieve kant. De frequentie en ernst van de symptomen kunnen per persoon verschillen.

Symptomen van een manie

Bij een manie heb je in de eerste plaats een verhoogde of prikkelbare stemming. Daarnaast zijn er nog andere symptomen die vaak voorkomen bij een manie. Zo kan je verminderde slaapbehoeften hebben of energieker zijn dan normaal. Andere kenmerken van een manie zijn:

• overdreven vrolijk zijn;
• het gevoel hebben dat je de wereld aankan;
• spreekdrang;
• slechtere concentratie;
• meer zin hebben in seks;
• impulsief gedrag (bijvoorbeeld veel geld uitgeven);
• niet stil kunnen zitten;
• actieve gedachtenstroom;
• ruzie maken;
• psychotische verschijnselen (hallucinaties).

Vaak verlies je tijdens een manie het zicht op de realiteit en heb je zelf niet door dat jij je anders gedraagt, zelfs als iemand je aanspreekt op jouw gedrag.

Symptomen van een depressie

De symptomen van een depressieve periode zijn gelijk aan die van een unipolaire (‘gewone’) depressie. Bij een depressieve periode overheerst een somber gevoel. Andere kenmerken van een depressie zijn:

• aanhoudende sombere stemming
• verlies van interesse en plezier
• slaapproblemen
• vermoeidheid en verlies van energie
• gevoelens van waardeloosheid en schuld
• concentratie- en geheugenproblemen
• terugkerende gedachten over de dood

Deze depressieve symptomen kunnen soms weken tot maanden aanhouden.

Soorten bipolaire stoornissen

Er zijn verschillende soorten bipolaire stoornissen. Bij sommige mensen domineert de depressie en bij anderen de manie. Soms komen de stemmingswisselingen slechts af en toe voor, maar ze kunnen ook snel achter elkaar plaatsvinden. Hieronder kun je meer lezen over de verschillende soorten bipolaire stoornissen.

Bipolaire stoornis type 1 en 2

Twee bipolaire stoornissen die relatief vaak voorkomen zijn type 1 en type 2. Bij type 1 staat de manie op de voorgrond en wordt die afgewisseld met depressieve periodes. Bij type 2 staat de depressie op de voorgrond en wordt deze afgewisseld door hypomane (een milde versie van manie) periodes.

Cyclothyme stoornis

Kort gezegd is een cyclothyme stoornis een milde versie van een bipolaire stoornis. Je hebt vaak last van stemmingswisselingen, maar deze zijn nooit zo ernstig dat je kunt spreken van een depressie of een manie. Bij een cyclothyme stoornis ervaar je depressieve en manische klachten. Je klachten zijn niet zo ernstig dat je kunt spreken van een bipolaire stoornis, maar kunnen wel (negatieve) invloed hebben op jouw leven.

Stemmingsepisoden door lichamelijke ziekte of middelengebruik

Een lichamelijke ziekte of het gebruiken van (genees)middelen, zoals alcohol of drugs, kan stemmingswisselingen uitlokken. Denk bijvoorbeeld aan een bijwerking van bepaalde medicijnen.

Bipolaire stoornis NAO

Een bipolaire stoornis die niet valt onder één van bovengenoemde stoornissen behoort tot de restcategorie bipolaire stoornis NAO (niet anders omschreven).

Wat is het verschil tussen een manie en hypomanie?

Een hypomanie is het best te omschrijven als een milde versie van een manie. Een hypomanie komt voornamelijk voor bij bipolaire stoornis type 2 en cyclothyme stoornis. Net als bij een manie ervaar je bij een hypomanie een verhoogde of prikkelbare stemming. In tegenstelling tot een manie veroorzaakt een hypomanie weinig beperkingen in jouw relationele, sociale of beroepsmatige functioneren.

Oorzaken bipolariteit

Wat zijn de oorzaken van een bipolaire stoornis? Er is niet veel bekend over de oorzaak van een bipolaire stoornis en er is dus ook geen specifieke oorzaak te geven. Wel verhogen een aantal factoren de kans op een bipolaire stoornis. Deze factoren kunnen van erfelijke, sociale of psychische aard zijn.

Erfelijke factoren

Uit onderzoek blijkt dat erfelijkheid een rol speelt bij het ontwikkelen van een bipolaire stoornis. Hoe meer mensen in jouw familie een bipolaire stoornis hebben hoe groter de kans is dat jij deze ook ontwikkelt. Heeft één van jouw ouders een bipolaire stoornis? Dan is de kans dat jij deze ook ontwikkelt ongeveer 10 tot 15%.

Sociale factoren

Bepaalde gebeurtenissen in jouw leven kunnen, bij bepaalde gevoeligheid, een depressieve of manische periode uitlokken. Dit kunnen negatieve gebeurtenissen zijn zoals het overlijden van een dierbare, ontslag of relatieproblemen, maar ook positieve gebeurtenissen zoals het krijgen van een kind. Ook blijkt dat alleenstaanden vaker een bipolaire stoornis hebben dan samenwonenden.

Wanneer jij een trauma meemaakt in jouw jeugd verhoogt dit ook de kans op een bipolaire stoornis. Daarnaast heeft een jeugdtrauma, zoals mishandeling of verwaarlozing, een negatieve invloed op het verloop van de stoornis. De manische en depressieve periodes lijken in deze situatie veel intenser.

Over de rol van middelengebruik bij het ontwikkelen van een bipolaire stoornis is nog weinig bekend. Wel blijkt uit de Netherlands Mental health Survey and Incidence Study (NEMESIS) dat volwassenen die cannabis gebruiken vijf keer meer kans hebben om een bipolaire stoornis te ontwikkelen dan mensen die geen cannabis gebruiken. Het is niet duidelijk waarom dit zo is.

Psychische factoren

De manier waarop je omgaat met wat je meemaakt en hoe je bepaalde dingen verwerkt kan een risicofactor vormen. Hoe los jij bijvoorbeeld problemen op die je op jouw pad tegenkomt? En durf jij hulp van anderen te vragen als dit nodig is? Ook bepaalde karaktereigenschappen en denkpatronen, zoals perfectionisme of een laag zelfbeeld, kunnen van invloed zijn.

Verschillende factoren kunnen dus een rol spelen bij het ontwikkelen van een bipolaire stoornis. Maar wie wel en wie niet een manische depressie zal ontwikkelen is niet te voorspellen. Wanneer jij een bipolaire stoornis hebt kan een behandeling door een psycholoog jou helpen. Lees verder en kom erachter hoe een behandeling van bipolariteit eruit ziet.

Gevolgen van manische depressiviteit

Bipolair zijn heeft behoorlijk wat invloed op jou en op je omgeving en brengt dan ook de nodige gevolgen met ze mee. Bij de één zijn deze problemen groter dan bij de ander. Over het algemeen hebben mensen die manisch depressief zijn moeite met:

• Relaties: Doordat ze onvoorspelbaar of roekeloos kunnen zijn, of juist teruggetrokken in hun depressieve periodes, kunnen relaties, en die onderhouden, lastig zijn.
• Werk of school: Tijdens een manie kan iemand veel zelfvertrouwen hebben en impulsief projecten starten. En uiteindelijk moeite hebben om deze af te maken. Tijdens een depressieve periode kunnen ze daarentegen moeite hebben met concentratie of werkplezier.
• Lichamelijke gezondheid: Door vaak onregelmatige slaappatronen te hebben tijdens een manie kan iemand vermoeid of gestrest raken.  Dit heeft ook invloed op je gezondheid op de lange termijn.
• Zelfzorg en risicogedrag: Tijdens manische periodes kunnen mensen zich bezighouden met risicovol gedrag, zoals roekeloos rijden, overmatig geld uitgeven of middelenmisbruik. Tijdens depressieve periodes zorgt diegene misschien slecht voor zichzelf, waardoor de persoon moeite kan hebben met dagelijkse taken, zoals eten, persoonlijke hygiëne en het innemen van medicatie.

Bipolaire stoornis behandeling

Welke behandeling is mogelijk bij een bipolaire stoornis? Bipolariteit chronisch. Dit betekent dat het niet te genezen is. Wel kan je met de juiste behandeling vaak een ‘normaal’ leven leiden. Welke behandeling bij jou past is afhankelijk van jouw behoeften en situatie. Wanneer je in een ernstige manie of depressie zit is opname in een kliniek in combinatie met medicijnen vaak noodzakelijk. In andere situaties kan een combinatie van psycho-educatie, psychologische behandeling en medicijnen jou het beste ondersteunen. Een behandeling is vaak praktisch van aard en leert jou omgaan met jouw klachten en deze eerder te herkennen.

Psycho-educatie bij bipolaire stoornis

Je kunt tijdens gesprekken met een psycholoog meer leren over de bipolaire stoornis zelf. Je leert welke symptomen erbij horen en hoe je deze vroegtijdig kunt herkennen. Ook krijg jij informatie over het verloop van de stoornis zodat je beter met de stoornis kunt leren omgaan.

Bipolaire stoornis behandeling: Cognitieve gedragstherapie

Uit onderzoek blijkt dat mensen met een bipolaire stoornis vaak baat hebben bij cognitieve gedragstherapie. Het kan onder andere helpen om een terugval te voorkomen. Uit het onderzoek blijkt ook dat manische en depressieve periodes korter duren bij mensen die naast medicatie ook cognitieve gedragstherapie krijgen.

Cognitieve gedragstherapie gaat ervan uit dat gedachten, gevoelens en gedrag met elkaar verbonden zijn. Hoe beïnvloeden jouw gedachten jouw gedrag? De focus ligt voornamelijk op het vroegtijdig herkennen van een manie of depressie.

Zijn er ook andere behandelmogelijkheden?

Er zijn ook andere behandelvormen waarvan gedacht wordt dat ze kunnen helpen bij een bipolaire stoornis, maar daar is minder onderzoek naar gedaan. Zo zou ACT (Acceptance and Commitment Therapy) kunnen helpen. ACT zorgt ervoor dat jij grip krijgt op jouw depressieve gevoelens. Als je beter met je depressieve gevoelens kunt omgaan kunnen deze verminderen. Ook bepaalde vormen van gezinstherapie zouden een positief effect hebben op het herstel en het voorkomen van een terugval.

In behandeling bij Psyned?

Bij Psyned kunnen we jouw bipolaire stoornis niet behandelen, dit moet een psychiater doen. We kunnen je wel helpen grip te krijgen op jouw depressieve periodes met behulp van cognitieve gedragstherapie of Acceptance and Commitment Therapy. Ben je benieuwd of dit jou kan helpen? Bel ons dan op 085 4014 720 voor gratis advies of plan direct een adviesgesprek in.