Waar komt bijgeloof vandaan en waarom blijven we erin geloven?

Wat is bijgeloof?

Bijgeloof is als mensen geloven dat bepaalde handelingen of dingen geluk, pech of andere gevolgen kunnen hebben, zelfs als het niet wetenschappelijk bewezen is. Meestal zijn het tradities en gewoontes die doorgegeven worden van generatie op generatie. Denk aan het afkloppen op hout voor geluk en vrijdag de dertiende en een zwarte kat brengen ongeluk. Het is gebaseerd op overtuigingen in plaats van op duidelijke bewijzen. Maar waarom geloven we hier in? Het bijgeloof is ontstaan omdat mensen behoefte hadden aan verklaringen voor onverklaarbare gebeurtenissen, angst voor het onbekende of de wens om controle over het leven te hebben. Het is een manier om met onzekerheid, angst en stress om te gaan.

Waar komt ons bijgeloof vandaan?

Bijgeloof bestaat al eeuwenlang en komt in de meeste culturen voor. Elk land heeft zijn eigen overtuigingen. Zo geloven ze in Marokko dat de hand van Fatima (een amulet) mensen beschermt en dragen ze in Frankrijk kleding met stippen op nieuwjaarsdag. Het bijgeloof dat wij, in Nederland, kennen komt meestal vanuit het christendom of de romeinse tijd. Maar in de oudheid en prehistorie waren er ook al rituelen en voorwerpen om de goden tevreden te houden, geluk aan te trekken en ongeluk af te wenden. In de middeleeuwen groeide er een angst voor het bovennatuurlijke. Veel mensen werden beschuldigd van hekserij en magie. Hierdoor werden veel mensen vervolgd. In de renaissance kwam er een wetenschappelijke revolutie waardoor (bij)geloof afnam.

Waarom zijn we bijgelovig?

Bijgeloof is niet wetenschappelijk ondersteunt, maar toch geloven we er in. Zo hebben veel hoge gebouwen geen dertiende verdieping, heeft het vliegtuig geen rij dertien en kloppen we uitspraken zoals ‘Ik ben nooit ziek’ toch voor de zekerheid af op onbewerkt hout. Waarom doen we dit? Wij mensen hebben behoefte aan controle, als we dit niet hebben helpt bijgeloof ons om meer grip te krijgen op het leven. Het is een coping mechanisme. Het vermindert stress en angst. Daarnaast geeft het ons meer zelfvertrouwen waardoor we beter presteren.

Bijgeloof heeft ook een keerzijde. Het zorgt voor ‘neurologische luiheid’ waardoor we slechte beslissingen maken. We denken minder goed na over een oplossing. Je hebt twee verschillende hersensystemen. Bij systeem 1 kiezen we voor een snelle en makkelijke route. Bijvoorbeeld: afkloppen op hout. Je hoeft geen argumenten voor iets te bedenken. Je klopt het af en het is klaar voor je brein. Bij systeem 2 overweeg je alle opties en denk je logisch na over iets. Dit kost meer energie en het is veel moeilijker. Door het af te kloppen ben je sneller van de angst af. Al met al kan bijgeloof het logisch nadenken in de weg zitten.

Van bijgeloof naar dwang

Sommige overtuigingen zorgen ervoor dat je gevaarlijke situaties vermijdt, zoals onder een ladder door lopen. Soms is dit positief, in het geval van de ladder, maar het kan ook negatief uitpakken. Je kan doorslaan in de rituelen, waardoor je de handelingen dwangmatig uitvoert. Dit kan zich verder ontwikkelen tot een dwangstoornis. Door de dwanghandelingen probeer je je innerlijke onrust weg te nemen. Het kost veel tijd om alle rituelen uit te voeren en dit kan je in de weg zitten in het dagelijks leven. Merk je dat je geen controle hebt over de dwanghandelingen? Het is mogelijk om van je dwang af te komen. Een psycholoog kan je de juiste ondersteuning bieden, zodat jij weer de touwtjes in handen krijgt. Plan hier een gratis adviesgesprek in of bel ons op 085-4014720.