“Ik dacht dat het liefde was”

Narcisme kan verwoestend zijn voor een relatie. Maar je losmaken van een narcistische partner is moeilijk, je bent namelijk emotioneel aan die persoon gehecht. In dit blog vertelt psycholoog Sandra Bauwens jou over de impact van narcisme op een relatie en hoe jij je weer goed kunt voelen na wat je hebt meegemaakt.

Uitbalans door de liefdesrelatie

Regelmatig komen cliënten bij mij die emotioneel ernstig beschadigd zijn geraakt door een (liefdes)relatie met een partner met narcistische trekken. In de meeste gevallen is die relatie dan al beëindigd. Tijdens de relatie is het heel moeilijk om de vernietigende patronen in de relatie te zien. Mede dat bepaalt en geeft aan hoe iemand uit balans kan raken in een relatie met een “narcist”.

Dit blog gaat niet over de persoon met narcistische trekken (hierna voor het gemak te noemen ‘narcist’). De narcistische partner heeft zijn eigen, vaak getraumatiseerde voorgeschiedenis die ik zeker niet wil bagatelliseren. Wel wil ik aandacht besteden aan de partner die hulp zoekt na narcistisch misbruik. Meestal, maar niet altijd, zijn dit vrouwen.

Luister de podcast Waar wacht je op?

Als je meer wil weten over relaties en relatietherapie.

Relaties aflevering

Diepgang en intensiteit

In eerste instantie is een relatie met een narcist vaak sprankelend, diepgaand, intens. Het biedt iets dat iemand niet eerder heeft ervaren, vervulling, aandacht, een diep gevoel van verbinding. Vroeg of laat komt, meestal vanuit het niets, de eerste emotionele dreun. Je krijgt te maken met de “andere kant” van de narcist, de kant die wil controleren en overheersen, en die hierbij geen methode schuwt.

Manipulatiemethodes

Omdat er inmiddels al een diepe verbinding is (of beter gezegd gevoeld wordt) en daardoor een bepaalde mate van gezonde emotionele afhankelijkheid is ontstaan, schrikt de partner van de narcist hier erg van, en raakt in verwarring. Dit past niet bij de relatie zoals die tot dan toe ervaren werd, verbonden en veilig. Het begin van zelftwijfel en verlies van vertrouwen is geboren.

Woede uitbarstingen zijn, naast dreigen en slachtoffergedrag vertonen, een van de belangrijkste manipulatiemethodes in een narcistische relatie. Het vervormt de niet-narcistische partner, maar op zo’n subtiele manier dat deze zich hier niet van bewust is. Hij of zij gaat zich, als aanpassingsstrategie om zich te beschermen tegen de grilligheid en de emotionele onveiligheid, steeds meer richten op de meestal onuitgesproken maar duidelijk voelbare behoeftes of eisen van de narcistische partner.

Afhankelijkheid

Dit is een proces van emotionele intimidatie dat langzaam en geniepig steeds meer schade aanricht. Het ondermijnt het zelfvertrouwen, het holt als het ware iemands persoonlijkheid uit. Dit verklaart ook waarom het zo moeilijk is van zo’n relatie, waarin men zich steeds ongelukkiger gaat voelen, los te komen. Dit patroon verzwakt, het is een vorm van energetische terreur van de narcist die steeds meer ruimte inneemt en de partner uit haar kracht duwt.

Omdat deze kant van de narcist ook vaak wordt afgewisseld met de andere, leuke en enthousiaste kant, is het des te moeilijker uit deze spiraal te komen. Het verwart de partner dat die andere kant zich ook nog regelmatig aandient. Het is de kant waar de partner in eerste instantie door aangetrokken werd, en waar ze steeds nerveuzer naar zoekt.

Confrontatie met de realiteit

Dit proces kan zulke vormen aannemen dat de partner haar eigenwaarde en het zicht op de realiteit volledig kwijtraakt en overal aan twijfelt. De partner gaat de “waarheid” van de narcist overnemen. De waarheid die zegt dat zij niets waard is, het verkeerd ziet, egoïstisch is, enzovoort. De verwoesting heeft zijn werk gedaan.
Uiteindelijk, en dit kan jaren duren, komt er dan meestal toch een inzicht of een besef dat er iets niet klopt aan de relatie. Vaak is dat mede omdat iemand zich zo ongelukkig of depressief gaat voelen dat er iets “moet’ gebeuren. Deze confrontatie met de realiteit kan dan net genoeg kracht geven om uit de relatie te stappen.

Weer naar jezelf gaan luisteren

Cliënten die met deze problematiek bij mij komen zijn vaak emotioneel volledig de weg kwijt. Ik probeer hen als eerste weer in contact te brengen met hun “innerlijke kompas”, intuïtie, hun “zelf”.
Dit komt beetje bij beetje terug door de cliënt aan te moedigen, de aandacht steeds weer terug te brengen naar zichzelf, naar de eigen behoeften en emoties, en fysieke gewaarwordingen. Aandacht die daarvoor alleen nog maar uitging naar de behoeften van de narcist en het gespannen bewaken van de sfeer in de relatie.
Het heelt om weer te gaan luisteren naar jezelf, en te gaan handelen naar je eigen behoeften. Dit is een vaardigheid die in de relatie vaak helemaal kapotgemaakt is, en dus min of meer weer opnieuw moet worden aangeleerd.

Verwerking en herstel

Het besef dat doordringt bij het zien van de puinhoop die van je over is, de psychische verwondingen die blijkbaar ‘zomaar’ aangericht konden worden, is heel beangstigend. Het verdriet dat dit losmaakt is ook heel pijnlijk. Vaak volgt hierna woede, een emotie die helpt bij het opkomen voor jezelf en het weer gaan voelen van grenzen. Ik besteed in de therapeutische relatie veel aandacht aan het erkennen en ervaren van deze emoties.

Herstel gaat het best als het contact met de narcist volledig verbroken is. Elk contact kan het oude patroon, dat eigenlijk een angstreactie is, weer triggeren. Soms is het verbreken van het contact onmogelijk, als je bijvoorbeeld kinderen met die persoon hebt. Dit bemoeilijkt het genezen van de emotionele wond. Maar er zijn wel handvatten die kunnen helpen bij het beperken van de schade, zoals het leren omgaan met manipulatief gedrag.

Inzicht door psycho-educatie

Via psycho-educatie kun je inzicht krijgen in het patroon van het psychische geweld dat heeft plaatsgevonden. Dit inzicht draagt bij aan:

• De verwerking en het uiteindelijk achter zich kunnen laten van het trauma.
• Het leren herkennen van de kenmerken van narcistisch misbruik
• Het aanleren van nieuw gedrag, dit zijn belangrijke factoren in het therapeutisch proces.

Langzaam maar zeker wordt de ontreddering minder en komt het vertrouwen in zichzelf, en later anderen, weer terug. “Ik dacht dat het liefde was” is een uitspraak van een van mijn cliënten die pijnlijk treffend de ontgoocheling na narcistisch misbruik in een relatie weergeeft.