De K van Keuzestress
Ken je het voorbeeld van de jam-smaken? In het jaar 2000 werd een opvallende marketing studie gedaan: in een supermarkt werd een promotiekraampje met verschillende soorten jam neergezet waar mensen van mochten proeven. Op de eerste dag werden er 24 verschillende soorten jam bij het kraampje gezet waar mensen uit konden kiezen. Op de tweede dag boden de onderzoekers echter maar 6 verschillende soorten jam aan.
Wat bleek? De kraam met 24 smaken trok veel bekijks, maar bij de kraam met maar 6 smaken was het tien keer zo waarschijnlijk dat mensen daadwerkelijk een van de jams kochten. De onderzoekers dachten dat mensen het fijn vonden om veel keus te hebben, maar minder opties hebben bleek voor mensen veel prettiger.
Wij kunnen je helpen
Direct de juiste hulp van een psycholoog die bij jou past
- Gekwalificeerde psychologen
- Al 47.242 mensen geholpen
- Snel en persoonlijk
- Geen wachtlijst
Wat is keuzestress?
Keuzestress lijkt iets van de laatste jaren, maar het begrip werd al in 1970 geïntroduceerd in het boek Future Shock van publicist Alvin Toffler. Volgens Toffler steekt keuzestress de kop op wanneer ‘de voordelen van diversiteit en individualisatie teniet worden gedaan door de complexiteit van het keuzeproces’.
Als je weinig keus hebt, is er ook weinig dat je moet overwegen om een goede keuze te maken; als je veel keus hebt, moet je ook veel informatie meenemen in je keuzeproces. Daardoor wordt de goede keuze maken ingewikkelder en dat kan behoorlijk veel stress opleveren.
Een keuzestress-epidemie
Keuzestress komt voornamelijk veel voor onder twintigers en dertigers, die stress krijgen van de vele mogelijkheden op hun pad. Tegenwoordig kunnen aanstaande studenten kiezen uit honderden opleidingen; je kan in Nederland studeren of zelfs in het buitenland. Maar we hebben nu op vrijwel alle vlakken van ons leven een hoop te kiezen: vroeger kon je alleen kopen wat in je plaatselijke winkel lag, nu kan je op internet alles aanschaffen en van over de hele wereld naar je toe laten sturen.
Van een nieuwe verzekering tot het beste wasmiddel, tot een partner (met elke swipe op Tinder of like op Happn maak je in essentie natuurlijk ook een keuze) de keuzemogelijkheden zijn tegenwoordig eindeloos. Geen wonder dat we blijven twijfelen. Als er zoveel opties zijn, hoe kom je er dan ooit achter wat de juiste keuze is voor jou?
Leesvoer: The Paradox of Choice – Why more is less
Psycholoog Barry Schwartz schreef in 2004 het boek The Paradox of Choice – Why more is less. Hierin legt hij uit dat het hebben van teveel keuze leidt tot demotivatie en verlamming. Als je teveel opties hebt, zegt Schwartz, blijf je het nemen van een beslissing voor je uitschuiven – en van uitstel komt afstel.
Daarnaast heeft kiezen volgens hem te maken met verwachtingen en acceptatie. Wat doe je eigenlijk, als je een keuze maakt? In wezen zeg je niet alleen ‘ja’ tegen die ene optie; je zegt ook ‘nee’ tegen alle andere mogelijkheden. Dat zijn allemaal potentiële gemiste kansen die je afwijst en als het fout uitpakt is dat je eigen schuld. Dat besef kan zwaar wegen.
In een interview met de Volkskrant legt Schwartz uit dat die weelde aan keuzes ook onrealistische verwachtingen bij ons schept.
“Toen de keus beperkt was, waren ook onze aspiraties en verwachtingen beperkt,” zegt Schwartz; “Je kon een ‘fatsoenlijk leven’ leiden en je er goed over voelen. Maar een fatsoenlijk leven is niet goed genoeg meer. Waarom zou je daar genoegen mee nemen als álles mogelijk is? Onze verwachtingen zijn torenhoog opgeschroefd. Waarom zou je bij je partner blijven als het eventjes moeilijk gaat, terwijl je met een muisklik via match.com uit duizenden beschikbare kandidaten kan kiezen?”
Bekijk ook het filmpje van Barry Schwartz’ TEDtalk op Youtube als je meer wilt weten over zijn theorie over keuzestress.
Wat kun je doen om keuzestress te tackelen?
Maar nu even praktisch: hoe kan je kiezen voor jezelf nou makkelijker maken? Psyned psycholoog Joris Groenendijk weer er alles van: hij ziet in zijn praktijk veel cliënten, voornamelijk twintigers en dertigers, die moeite hebben om keuzes te maken. Uit angst voor een verkeerde beslissing doen ze uiteindelijk vaak helemaal niets, wat alleen maar meer stress oplevert.
Groenendijk noemt in zijn artikel ‘De terreur van het kiezen’ 9 tips om die angst te doorbreken. Twee tips springen eruit, omdat die zo vaak bij twijfelende mensen de kop op steken.
Ten eerste: onderzoek eerste eens goed wat je drijfveren zijn. Bij het zoeken van een baan, bijvoorbeeld: naast dat je brood op de plank moet hebben, wat wil jij uit je werk halen? Wil je vooral met leuke collega’s werken? Heb je een grote passie die aan bod moet komen? Wil je met name een positieve bijdragen leveren of wil je graag een invloedrijke positie bereiken? Als je je eigen motivatie beter leert kennen, is het ook makkelijker om te bepalen welke keuze het beste is voor jou.
Ten tweede: Stop met jezelf voortdurend met anderen te vergelijken. Veel mensen (misschien wel alle) hebben de neiging om naar de mensen om zich heen te kijken en hun eigen succes te vergelijken met dat van die anderen. Als iemand anders veel geld verdient, een promotie krijgt of op een andere manier succesvol is, is het makkelijk om te voelen alsof je zelf tekort schiet als je dat niet krijgt.
Wat je moet onthouden is dat hun succes niet jouw succes is. Kijk naar je eigen motivatie – wat zou succes voor jou betekenen? Dat is het enige dat eigenlijk echt telt. Dat iemand promotie maakt tot manager bij een bank is fijn voor iemand met een ambitie voor management, maar als jouw ambitie is om een make-up lijn te beginnen, is die ontwikkeling niet met de jouwe te vergelijken.
Voor meer tips: het volledige artikel van Joris Groenendijk over keuzestress kan je hier lezen.
Succes!
© 2017 Psychologen Nederland
