Als je niet gelukkig bent, dan is het je eigen schuld!

Onder de titel Zo verdomd alleen schrijft Sanne Bloemink over haar boek Happy Me. Ze beschrijft haar verblijf in New York en haar worsteling met wat ze noemt de Geluksindustrie. De industrie die belooft een definitief einde te maken aan ons emotioneel en geestelijk lijden.

Over dit doel hoor je mij niet klagen, echt niet! Het zou mij oneindig veel plezier doen als alle mensen vrij zouden zijn van lijden. Dat is tenslotte wat de mensheid al sinds haar ontstaan probeert te verwezenlijken.

Kijk maar naar de grote godsdiensten, religies en levensbeschouwingen. Of ze nu de Tien Geboden in het Christendom heten, of het Achtvoudige Pad van de Boeddhisten – hun aanwijzingen zijn gericht op een leven waarin we onze zelfgerichtheid transformeren naar een andergerichtheid.

Net zo oud als deze benaderingen, of beter gezegd methoden voor het trainen van onze geest, is onze worsteling ermee. De worsteling om onze geest te temmen, zoals de Tibetaanse boeddhisten zo mooi zeggen. Dat is helaas geen kwestie van dat ‘doen we effe.’

It’s Up to You!

Deze titel van een boek van Dzigar Kongtrul Rinpoche stelt dat het van mij afhangt of ik de moeite, motivatie en discipline op wil brengen om mijn geest te temmen. Logisch, niet? Of geloof je nog in de verhalen waarin alles op wonderbaarlijke wijze zichzelf regelt zonder enige inspanning van jou?

Als ik terugkijk op mijn leven dan moet ik erkennen dat enig magisch denken mij niet vreemd was. En ik er nog steeds niet helemaal vrij van ben (daarom speel ik nog steeds mee in de loterij, terwijl statistisch de kans groter is dat ik in dit leven tot definitieve realisatie kom dan dat ik de jackpot win). Taai hoor, die oude gewoonten.

OK, dus er is werk aan de winkel, niets mis mee. Maar het werk – persoonlijke ontwikkeling of spirituele beoefening – kan op verschillende manieren benaderd worden. Wat de geluksindustrie vooral benadrukt zijn de voordelen van het doel, als dat eenmaal verworven is. Niet de vaak grote en langdurige inspanning die voor verwezenlijking een noodzakelijke voorwaarde is.

Het probleem is in essentie dat spirituele- en psychologische benaderingen last hebben van marktwerking. En wat doe je als je je in een ‘markt’ bevindt? Juist, je gebruikt marketing (dat is trouwens een belangrijke reden waarom ik blogs en artikelen ben gaan schrijven).

Erg? Welnee, natuurlijk niet, vermits je ook daar je gretigheid en/of ego weet te temmen. Want als je dat niet doet dan treedt er al gauw een vervelend fenomeen op: het resultaat wordt overdreven en de benodigde inspanning gebagatelliseerd.

Je kunt ook zeggen dat het werk aan de winkel dan door het werk in de winkel wordt overschaduwd. Windowdressing is de term die past bij het mooier en makkelijker voorstellen dan in de praktijk blijkt.

It’s you stupid, now change!

Hoewel het dus Up to You is, is het pad of manier die we daarvoor kiezen niet van windhandel gespeend. En zelfs als de aanbieders dat met de juiste intentie doen is succes niet gegarandeerd. Het fnuikende aspect van de genoemde geluksindustrie is dat juist de verantwoordelijkheid voor het – vaak tegenvallende – resultaat helemaal bij de gebruiker/beoefenaar gelegd wordt.

En als het niet (helemaal) lukt, dan ligt dat uiteraard aan onszelf en niet aan de methode, dienst of aanbieder. Als het je niet ‘lukt’ dan heb je het niet goed begrepen, niet precies gedaan wat je gezegd is, of heb je het niet goed -, niet lang -, niet intensief – of wat dan ook genoeg – gedaan.

Klinkt bekend, niet? Dat kennen we wel uit onze kindertijd. Toen was het ook heel vaak niet goed en/of genoeg. Ik herken de worsteling die Sanne Bloemink beschrijft, er lijkt geen eind aan te komen.

De vicieuze cirkel is virtueel!

Ze beschrijft de vicieuze cirkel waar je in terecht kan komen door het idee dat als je niet gelukkig bent, of succesvol, of slim, of mooi, of ……. dat het echt alleen aan jou ligt. Dat is geen feit natuurlijk maar ja, we zijn het wel gaan geloven. Onze zelfvervullende voorspelling.

Hoe overtuigend we ook de ogenschijnlijke waarheid van ons geloof, dat het onze eigen dikke schuld is, keer op keer bevestigd hebben in ons leven, dat maakt het gelukkig nog niet tot een feit. Hoewel we inderdaad – dat dan weer wel – alleen onszelf kunnen bevrijden uit onze cirkel, moeten we wel scherp blijven of onze weg daartoe wel de juiste is.

Dus niet alleen dat het doel klopt, maar juist ook de weg zelf. Als de weg, de methode, de beoefening slechts mijn negatieve zelfbeeld en schuldgevoelens versterkt dan is het – hoe overtuigend de reclame, theorie of ervaringen van anderen ook mag zijn – niet mijn weg.

Ik wens je wijsheid, de moed om je eigen weg te vinden en te gaan en je virtuele cirkel te ontmaskeren. Succes!

© 2016 Ramo de Boer – Psycholoog Utrecht