Aandacht voor psychische klachten van patiënten met kanker

“ In 1^e instantie alarmeerde het telefoontje over een verontrustende uitslag van het bevolkingsonderzoek me niet. Mijn lichaam had altijd naar mij geluisterd. In de wachtkamer van het ziekenhuis had ik de neiging de andere wachtenden te troosten. Kanker had niets met mij te maken. Toen de chirurg me binnen enkele minuten meedeelde dat er een kwaadaardige tumor was gevonden en ik afscheid zou moeten nemen van mijn borst overheerste ongeloof. Twee dagen later zaten we – tegen het advies van de dokter in – in het vliegtuig naar New York – een reis die al gepland stond. Pas daar sloeg de paniek toe – angst voor de toekomst – alsof er een ander leven begon.”

Psycho-oncologie

Zomaar een verhaal van een cliënt die inmiddels tien jaar geleden borstkanker kreeg. Zij inmiddels – gelukkig – genezen. Maar ook dan – en dat wordt wel eens vergeten – wordt niets meer zoals het was. Kanker hakt in op alle levensgebieden. Psycho-oncologie: de aandacht voor psychische klachten van patiënten met kanker is in opkomst

Het leven wat je leefde staat geheel op losse schroeven

In mijn praktijk ontmoet ik mensen die een ingrijpend verlies hebben meegemaakt. Een verlies door overlijden van een dierbare, van een relatie, werk of gezondheid. Het wezenlijke van rouw is het vinden van nieuw evenwicht na een ingrijpende verandering die alles op zijn kop zet. Ik ben ‘ervaringsdeskundige’ – mijn dochter van bijna vijf stierf in 2013 – aan een infectie. Zij had een ernstige stofwisselingsziekte. Het is alsof er een leven was vóór die dag en dat er na die dag een ander leven begon.

Een trein waar je instapt en waar je onderweg niet uit kan

Na een diagnose kanker is de impact op jouw leven en dat van je naasten enorm. Veelal volgt een intensief behandeltraject met ziekenhuisopnames, medicatie, chemotherapie, bestraling en veel keuzes, wachttijd en onzekerheid. Een cliënt beschreef het als een trein waar je instapt en waar je onderweg niet uit kan. De stress die gepaard gaat met de ziekte heeft uitwerking op je werk, vrije tijd en relaties. Het leven wat je leefde staat geheel op losse schroeven. En op het moment dat je lichaam verandert zoals bij de vrouw in de inleiding, dan heeft dit invloed op jou als persoon, intieme momenten en seksualiteit.

Een ”gezond” rouwproces

In mijn praktijk spreek ik vooral mensen die hersteld zijn en hun dagelijks leven weer hebben opgepakt, maar dan psychisch vastlopen. Ik ga dan met je terug naar de stations waar je tijdens je ziekte of rondom het sterfproces van een dierbare niet hebt kunnen uitstappen. In een rouwproces beweeg je heen en weer tussen enerzijds de ervaring van het verlies en anderzijds ben je gericht op herstel, op afleiding, op ‘alledaagse’ zaken en op het hervinden van nieuw evenwicht. Juist deze pendeling tussen beide kanten is kenmerkend voor een ‘gezond’ rouwproces.

Luister naar de podcast Waar wacht je op?

Ga jij of een naaste door een rouwproces?

Rouw aflevering

Het is logisch dat we vermijden wat te zwaar is om te voelen

Als deze balans verstoord is kun je psychische klachten ontwikkelen. Óf je zakt bij wijze van spreken weg van verdriet, waardoor je geen plezier meer kan beleven en geen perspectief voelt. Óf je bent in de overlevingsmodus doorgegaan met het gewone leven zonder aandacht te (kunnen) geven aan het verlies. Je kiest dat niet bewust. Je draagkracht, de omstandigheden bepalen. En ergens is dat ook goed: je doet wat je op dat moment aankan. Het is logisch dat we vermijden wat te zwaar is om te voelen. Ik merk aan mijn cliënten dat het vaak erkenning geeft als ik benoem dat het oké is om het leven weer op te pakken. Soms schamen mensen zich daarvoor en durven ze niet te genieten omdat ze kanker hebben gehad. Daarnaast geef ik mijn cliënten mee dat het nodig blijft om te voelen wie of wat gemist wordt om dit als het ware in het leven te integreren.

Het verlangen

Als je kanker hebt gehad is een verlangen naar wie je was voordat je ziek werd heel gewoon. Naar toen je lichaam nog volledig was, toen je daar nog op kon vertrouwen, toen je nog onbezorgd door het leven ging en toekomstplannen maakte. Het doet pijn wanneer je beseft dat het niet meer wordt zoals het was.

Psychologische hulp

Interventies vanuit Mindfulness zijn treffend en bewezen effectief voor mensen met kanker of andere ziektes of verlieservaringen. Stilstaan bij wat is, in het hier en nu. Ervaren wat er speelt aan lichamelijke sensaties en aan gedachten en gevoelens. Om dit vervolgens te erkennen en er ruimte aan geven, zonder dat het weg hoeft of moet veranderen. Dit alles kan betekenisvol zijn tijdens het rouwen en het verwerken van het verlies. Het toestaan van het gevoel van angst, boosheid of verdriet geeft vertrouwen. Zowel tijdens de rollercoaster na de diagnose, als tijdens en na de herstellende fase, kan psychologische hulp van waarde zijn. Een therapeut kan je helpen om woorden te geven aan de gebeurtenissen en gevoelens rondom je ziekteproces of verlies.