Assertiviteit

Als je het moeilijk vindt om voor jezelf op te komen, grenzen te stellen en bijna nooit nee zegt, dan ben je weinig assertief. Sommige mensen zijn niet assertief genoeg en laten over zich heen lopen. Anderen zijn té assertief, oftewel agressief, en lopen misschien over anderen heen. De middenweg hierin is het meest gezond.

Misschien vind je het lastig om ‘nee’ te zeggen, omdat je bang bent anderen te kwetsen of omdat je geen ruzie wil veroorzaken. Je houdt iedereen het liefst tevreden, ook als je daardoor niet toekomt aan dingen die voor jou belangrijk zijn. Lees verder over de verschillende niveaus van assertiviteit, hoe je assertiever kan worden en hoe een psycholoog jou hierbij kan helpen.

Laatste update: 31 maart 2023

Wat is assertiviteit?

Assertiviteit betekent opkomen voor jezelf zonder daarbij de ander uit het oog te verliezen. Als je weinig assertief bent plaats je de belangen van anderen boven die van jezelf. Een gebrek (of teveel) aan assertiviteit kan gevolgen hebben voor je mentale gezondheid.

Als je niet voor jezelf opkomt en steeds maar ‘ja’ zegt tegen alle mensen in je omgeving, dan gaat het uiteindelijk mis. Een gebrek aan assertiviteit kan bijdragen aan het ontwikkelen van klachten als burn-out of depressie omdat het erg vermoeiend is om jezelf alsmaar weg te cijferen.

Hoe ziet assertiviteit er dan uit? Assertief zijn is een breed begrip: het gaat om de balans tussen jouw wensen en belangen, en die van een ander. Voorbeelden van assertiviteit zijn:

• Als iets je stoort, geef je dat op een nette manier aan.
• Als je het ergens niet mee eens bent, zeg je dat respectvol tegen de ander.
• Je kan zonder problemen jouw ideeën bijdragen, bijvoorbeeld in een vergadering.
• Je kan ‘nee’ zeggen zonder je schuldig te voelen.
• Je kan een uitnodiging beleefd afwijzen als je al andere plannen hebt – en ook als je die niet hebt.

Soorten assertiviteit

Er zijn drie soorten assertiviteit: sub-assertief, assertief en agressief. Assertiviteit helpt je om de juiste balans te vinden tussen het eigenbelang en het belang van anderen. Wanneer je sub-assertief of agressief bent is deze balans niet voldoende aanwezig.

Sub-assertiviteit

Als je sub-assertief bent, vind je het lastig om ‘nee’ te zeggen en jouw belangen voorop te stellen. Sub-assertiviteit kost je veel energie en kan je uiteindelijk opbreken. Je bent zo erg bezig met jezelf wegcijferen en de belangen van andere mensen dat je jezelf haast vergeet. Een negatief zelfbeeld kan een oorzaak van sub-assertief gedrag zijn.

Assertiviteit

Als je assertief bent, kom je voor jezelf op, maar hou je ook rekening met anderen. Dit wordt gezien als de juiste balans. Het is belangrijk om te weten dat assertiviteit niet betekent dat je altijd krijgt wat je wil. Het betekent dat je beter kan uitdrukken wat je wilt en voelt, zodat anderen daar rekening mee kunnen houden. Assertiviteit is het vinden van het juiste evenwicht tussen jezelf voorop zetten en respectvol zijn naar anderen.

Agressiviteit

Agressieve mensen komen voor zichzelf op, maar houden daarbij weinig of geen rekening met anderen. Ze hebben de neiging om mensen te overheersen en niet goed naar anderen te luisteren. Agressiviteit heeft indirect ook negatieve gevolgen voor je. Het kan je relaties schaden en ervoor zorgen dat anderen jou weinig gunnen. Op de korte termijn helpt agressief gedrag misschien om te krijgen wat je wilt, maar op de lange termijn werkt het je vaak tegen.

Hoe word je assertiever?

Veel mensen denken dat assertiviteit iets is wat je wel of niet in je hebt. Dat klopt niet, assertiviteit valt te leren. Ook jij kan vol zelfvertrouwen je grenzen leren aangeven zonder je daarna schuldig te voelen, of ‘nee’ leren zeggen zonder je rot te voelen. Je kan leren je mening op een duidelijke en prettige manier te geven, zodat mensen weten waar jij voor staat.

Er zijn kleine dingen die je kan doen om assertief gedrag te oefenen. Probeer bijvoorbeeld een keer ‘nee’ tegen iemand te zeggen zonder je te verontschuldigen. Of als iemand jou vraagt iets te doen en het komt niet uit, zeg diegene dan dat het niet gaat lukken omdat je het druk hebt. Oefen dit als eerste met mensen waarbij dit enigszins vertrouwd voelt, zoals goede vrienden of familie. Ook kan het helpen om minder te aarzelen wanneer je iets zegt. Probeer zo direct mogelijk ‘ja’ of ‘nee’ te zeggen, zonder er eerst omheen te draaien. Tips om vaker ‘nee’ te zeggen? Lees ons artikel ‘Meer tijd voor jezelf? Zo zeg je vaker ‘nee’.

Assertiviteit en zelfbeeld

Hoe jouw zelfbeeld is (en ook hoe assertief je bent) is voor een deel een verhouding tussen hoeveel moeite jij voor een ander doet en de ander voor jou. Daarnaast is het belangrijk hoe vaak je voor jezelf kiest of voor de ander. Vaak heeft te weinig assertiviteit te maken met jezelf in hiërarchie als het ware onder een ander te willen plaatsen. De ander is belangrijker en jij wil ‘voldoen’. Een aantal tips die je meteen kan toepassen zijn:

• Probeer alleen hulp aan te bieden als de ander hier om vraagt.
• Vraag hulp aan anderen als dingen even niet lukken.
• Vraag geen bevestiging over dingen die je eigenlijk al weet.
• Kom zelf met een voorstel als er een keuze gemaakt moet worden (bijvoorbeeld wat jij wil eten, als je partner en jij samen gaan koken) in plaats van het alleen te vragen.
• Maak een lijstje wat je voor jezelf doet (wat als je met niemand rekening zou houden) en wat je voor een ander doet. Bij elke keuze mag je beide situaties opschrijven. Nadat je dit eens bekeken hebt: kijk eens of je wat vaker bewust voor jezelf kan kiezen.

Behandeling bij een psycholoog

Een psycholoog kan jou met therapie helpen om assertiever te worden. Tijdens de therapie onderzoeken jullie samen waarom het voor jou moeilijk is om voor jezelf op te komen. Samen met een psycholoog ontdek je op welke vlakken in je leven je meer assertief zou willen zijn. Je leert jouw grenzen herkennen en ze aan te geven en om stap voor stap hierin te verbeteren. Meer weten? Neem contact op met ons verwijsteam voor een advies op maat. Wij helpen jou graag verder.

Informatie gecontroleerd door expert

De informatie op deze pagina is gecontroleerd en goedgekeurd door Bram Vugts. Bram is psycholoog in Breda en gespecialiseerd in het behandelen van een negatief zelfbeeld en stressklachten. Hij is aangesloten bij Psyned en het NIP.