De H van Hoogsensitief: wat moet je weten

De H van Hoogsensitief

Hoogsensitief betekent dat je extra gevoelig bent voor externe prikkels, zoals geluiden, kleuren, licht en andere mensen. Niet omdat je beter kan zien of horen dan andere mensen, maar omdat je het op een veel intensere manier beleeft. Je voelt meer emoties en pijn, maar andersom ben je ook gevoeliger voor genot en kan je je beter inleven in andermans emoties.

Een hoogsensitief persoon (HSP) merkt over het algemeen dingen op die anderen niet opvallen, en is zich meer bewust van details. Dat heeft zijn voordelen, maar het kan in het dagelijks leven ook behoorlijk in de weg zitten. Een treinreis kan al teveel energie kosten en op drukke momenten zijn deze personen meer geneigd om zich terug te trekken en sociale omgang te vermijden.

Wanneer ben je een hoogsensitief persoon?

De term HSP werd in 1996 bedacht door psychotherapeut Elaine N. Aron, die jarenlang onderzoek deed naar hooggevoeligheid. In haar boek The Highly Sensitive Person is HSP een aangeboren eigenschap waarbij mensen dingen opmerken in hun omgeving en daar vervolgens diep en veel over nadenken. Je moet daarbij volgens haar onderscheid maken tussen interne en externe gevoeligheid. Externe gevoeligheid heeft te maken met zintuiglijke waarnemingen, interne gevoeligheid gaat over je emoties.

Volgens Aron’s schatting heeft zo’n 15 tot 20 procent van de wereldbevolking te maken met hoogsensitiviteit. Om erachter te komen of je een hoogsensitief persoon bent heeft de psychotherapeut een uitgebreide zelftest opgesteld met eigenschappen van HSP. In de test worden enkele stellingen aangehaald die je met ja of met nee kan beantwoorden. Als je jezelf herkent in de meeste van deze beweringen, is de kans groot dat je hoogsensitief bent.

Overigens is hoogsensitiviteit geen officiële stoornis en er is ook geen officiële test. De vragenlijst van Aron geeft echter wel een goede indicatie van de dingen die mensen die zichzelf in hoogsensitiviteit herkennen dagelijks ervaren. Hieronder hebben we enkele stellingen uitgelicht, de volledige vragenlijst kun je vinden in het boek van Aron.

• Ik ben me bewust van subtiele signalen in mijn omgeving.
• Ik word beïnvloed door de stemming van anderen.
• Ik word diep geraakt door kunst of muziek.
• Het vermijden van situaties die me van streek maken of overweldigen heeft een hoge prioriteit in mijn leven.
• Ik raak geïrriteerd als mensen me te veel dingen tegelijk willen laten doen.
• Ik raak makkelijk overweldigd door bijvoorbeeld schel licht, sterke geuren, ruwe materialen of harde sirenes.
• Op drukke dagen voel ik de behoefte me terug te trekken, in bed of een donkere kamer of een andere plek waar ik alleen kan zijn, vrij van prikkels.

Wat zegt de wetenschap over hoogsensitiviteit?

In wetenschappelijke kringen is er scepsis over de theorieën van Aron, aangezien de lichamelijke klachten van HSP niet wetenschappelijk zijn bewezen. Hoogsensitiviteit is dan ook niet opgenomen in de DSM (het handboek voor psychologen), omdat het binnen de psychologie niet wordt gezien als een stoornis, maar als een eigenschap.

Liza Omran, Psyned psycholoog in Groningen: ”Binnen de psychologie en de wetenschap zijn we er nog niet uit of HSP een echte ziekte is, maar ik zie in mijn praktijk wel mensen die overprikkeld zijn en zich zorgen maken. Dat zijn kenmerken van HSP, maar in mijn ervaring is het eigenlijk vaker het gevolg van andere stoornissen en problemen, zoals ADD, een burn-out of een posttraumatische-stressstoornis (PTSS).” Je zou je dus kunnen afvragen of hoogsensitiviteit een aparte stoornis is, of een kenmerk dat bij andere stoornissen hoort.

Behandeling van hoogsensitiviteit

Of hoogsensitiviteit nou een aparte stoornis is of niet: als je dit soort reacties hebt op je omgeving en daar behoorlijke hinder van ondervindt, is het sowieso raadzaam om hulp te zoeken. Een gesprek met een psycholoog kan in zo’n geval de nodige hulp bieden. Liza Omran: ”De behandeling natuurlijk hangt af van de precieze klachten die je hebt, maar bij permanente hoogsensitiviteit gaat het erom dat je er mee leert om te gaan, niet om dat het opgelost wordt. Een veelgebruikte therapie bij overprikkeling is Mindfulness Based Cognitive Therapy. Met deze techniek wordt een balans gezocht tussen de interne en externe belevingswereld.”

Bekende HSP’ers (Highly Sensitive Persons)

In de media wordt regelmatig aandacht aan besteed aan het onderwerp hoogsensitiviteit. Zo schreef Daphne Deckers over haar ervaringen als iemand met hoogsensitieve kenmerken in haar column voor De Telegraaf en in het boek Opwaartse Drukte. Hoogsensitiviteit is ook het thema van kinderboek Langmuts is een held. Verder komt hoogsensitiviteit aan bod in de jeugdserie SpangaS: personage Bodil heeft een hoogsensitieve persoonlijkheid. In de aflevering van 15 december vertelt ze over haar kwetsbaarheden in een spreekbeurt. Ze legt uit:

“Ik ben hooggevoelig. Bepaalde gevoelens komen extreem binnen bij mij. [..] mijn voelsprieten zijn een soort antennes waarmee ik alles voel. Dingen die jullie ook kunnen aanvoelen maar ook dingen die voor jullie onzichtbaar zijn. Daarom maakt mijn hoofd soms overuren, en op dit moment weet ik gewoon niet hoe ik daar mee om moet gaan. [..] Het is heel mooi dat ik zoveel kan voelen, maar het probleem is dat ik er geen grip op heb. Daarom ben ik naar een psycholoog geweest, en die gaat me leren om het in iets positiefs om te zetten.”

Kijk hier de hele aflevering van SpangaS (Bodil’s spreekbeurt over haar hoogsensitiviteit vind je vanaf minuut 13).

© 2017 – Psychologen Nederland