De online wereld bekeken vanuit de psychologie

Tegenwoordig is met een druk op de knop de hele wereld binnen ons bereik. Hebben we zin in pizza? Een bezorgservice is zo gevonden. Nieuwe winterjas nodig? Je hoeft er de deur niet meer voor uit.

De voordelen van het internet binnen de GGZ

Ook binnen de (geestelijke) gezondheidszorg worden de mogelijkheden van het internet steeds meer benut. Zo bieden bijvoorbeeld veel ziekenhuizen hun cliënten de mogelijkheid om online hun medisch dossier in te zien. Ook zijn er steeds meer zelftesten waarmee je, door online een aantal vragen in te vullen, een indicatie krijgt van wat voor (psychische) klachten jij mogelijk ervaart. 

Binnen de GGZ is er steeds meer ruimte voor e-health. Ook Psyned maakt gebruik van de online mogelijkheden.

Doe bijvoorbeeld één van de zelftesten om meer inzicht te krijgen in jouw klachten. Psyned biedt ook online therapie. Dit kan fijn zijn wanneer je om wat voor reden dan ook niet naar een psycholoog toe kan. Je hebt bijvoorbeeld de mogelijkheid om therapie te volgen bij een psycholoog via videobellen. Kortom het internet biedt binnen de psychische zorg een aantal voordelen.

De verleidingen van het internet

Naast de voordelen van het internet wordt er vanuit de psychologie echter ook gewaarschuwd voor de mogelijke gevaren. Met name op scholen is het online gedrag van kinderen en jongeren een terugkerend onderwerp waarover zorgen worden geuit. Onder andere gamen en social media vormen verleidingen voor kinderen en jongeren. Het kan bijvoorbeeld ten koste gaan van tijd die zij aan huiswerk en contact met hun ouders besteden. 

Ook de drempel om door te schieten in verschillende vormen van gedrag ligt een stuk lager sinds we toegang hebben tot internet. Je kent vast de termen ‘gokverslaving’, ‘koopverslaving’ en ‘seksverslaving’. Je partner ziet niet dat je de vijfde bloes bestelt in een maand tijd. En wanneer je als 16-jarige een valse geboortedatum opgeeft kunt je lekker online gokken. Dit lukt je niet wanneer je naar het casino toegaat. Dan sturen ze je bij de deur weg als je niet kunt aantonen dat je meerderjarig bent.

Hoe herken je een internetverslaving?

Hoe weet je dat iemand verslaafd is? Hoe herken je het eigenlijk wanneer je partner, kind (of jijzelf) bepaald gedrag niet meer onder controle heeft? Er zijn een paar signalen die duiden op een probleem.

1. Brengt veel tijd door op het internet: Het spreekt voor zich dat mensen die de controle verliezen over hun online gedrag veel tijd doorbrengen achter de laptop, tablet of telefoon. Het kan een eerste signaal zijn dat vraagt om het behouden van goed contact met de persoon en open staan voor andere signalen die kunnen duiden op een probleem.
2. Verwaarloost school, hobby of werk: Sport of activiteiten bij een vereniging raken in het slop. De persoon in kwestie verzuimt school of werk en gaat bijvoorbeeld niet meer naar de feestjes van de tennisvereniging.
3. Verbergen of liegen: “O, ik had die website bezocht omdat iemand anders erover vertelde”, kan de reactie zijn wanneer je in de geschiedenis van de laptop een risicovolle website ziet. Iemand klapt snel de laptop dicht of gaat naar een ander scherm als je de kamer binnenkomt.
4. Financiële gevolgen: Overmatig online shoppen of gokken kan vanzelfsprekend grote financiële gevolgen hebben. Je kunt ervan uitgaan dat wanneer je ontdekt dat iemand schulden heeft en/of grote bedragen uitgeeft dat er al langere tijd een probleem is.
5. Negatieve veranderingen in het welbevinden: Een laatste punt om in dit kader te noemen is dat er, naast bovenstaande, vaak nog andere signalen zijn, zoals vermoeidheid, rommelig dag- en nachtritme, afstandelijkheid naar anderen en somberheid. Met name afstandelijkheid die niet te verklaren is in combinatie met een van de andere genoemde signalen is een reden om een vinger aan de pols te houden. 

Hoe maak je het bespreekbaar?

Vaak ligt er een ander probleem aan het overmatig internetgebruik ten grondslag, zoals bijvoorbeeld problemen of school of werk, somberheid, liefdesverdriet of het gevoel niets waard te zijn. Internet is een gemakkelijke vlucht om niet aan de problemen te hoeven denken en naar een oplossing toe te hoeven werken.

In gesprek gaan met de persoon in kwestie is nodig, maar de ervaring leert dat rechtstreeks vragen naar het internetgedrag leidt tot ontkenning of bagatelliseren. Het advies is om niet te veroordelen, empathie te tonen en vooral te informeren hoe het met iemand gaat los van het internetgebruik. Heeft iemand zorgen? Hoe loopt het op school of werk? Speelt er iets in de relatie of vriendenkring? Maak je gesprekspartner duidelijk dat je wilt begrijpen hoe het met hem of haar gaat en dat je er niet op uit bent om te oordelen.

Psychische hulp bij een internetverslaving

Wanneer iemand erkent dat er een probleem is kunnen gesprekken met een professional, bijvoorbeeld een psycholoog, inzicht geven in het ontstaan van de problemen en het in stand blijven ervan. Een psycholoog kan handvaten bieden om het gedrag te veranderen, maar ook helpen om de onderliggende oorzaak aan te pakken. Daarnaast kan een psycholoog iemand leren om de vroege signalen van terugval te herkennen. Dit helpt om er voor te zorgen dat iemand in de toekomst minder snel terugvalt in overmatig internetgebruik.