Misofonie

Heb je last van heftige negatieve emoties als je bepaalde geluiden hoort? Denk hierbij aan mond- en keelgeluiden, zoals smakken, slikken, ademhalen en kuchen. Zijn deze emoties zo heftig dat ze effect hebben op je functioneren? En zorgt dit ervoor dat je bepaalde geluiden zelfs gaat of wil vermijden? Dan kan het zijn dat je misofonie hebt.

Wat is misofonie? Hoe uit het zich? Wat zijn de symptomen van misofonie en is er iets aan te doen? Lees hier alles over het ontstaan, de oorzaken, de mogelijke behandelingen en tips (ook voor ouders van kinderen met misofonie).

Dit bericht is voor het laatst bijgewerkt op: 27 februari 2023

Wat is misofonie?

Misofonie is een vorm van verminderde geluidstolerantie. Het is een hersenaandoening en betekent letterlijk ‘haat tegen geluid.’ Het wordt ook wel Selective Sound Sensitivity Syndrome (4S/SSSS) genoemd. Misofonie is een zeer onbegrepen klacht die veel impact kan hebben op het dagelijkse en sociale functioneren van mensen die er last van hebben. Mensen met misofonie voelen namelijk geen lichte irritatie, maar heftige emoties – als extreme ergernis, woede en walging – bij het horen van bepaalde geluiden of bij prikkels die zij koppelen aan die geluiden.

Wat zijn de klachten bij misofonie?

Als mensen met misofonie die specifieke ‘haat’-geluiden horen of denken dat ze die (gaan) horen wekt dat extreme gevoelens van woede, walging of haat op. En natuurlijk kan iemand die chips kauwt naast je irritant zijn. Dus hoe weet je of je misofonie hebt? Misofonie gaat veel verder dan de ergernis of irritatie die iedereen wel kent. Deze prikkels, ook wel triggers genoemd, ervaren mensen met misofonie als onplezierig, stressvol of verontrustend. Deze geluiden kunnen leiden tot sterke negatieve emotionele, lichamelijke en gedragsmatige reacties die niet gezien worden bij de meeste andere mensen. Mensen die last hebben van misofonie, moeten de heftige emoties en nare gedachten steeds onderdrukken en dat is erg vermoeiend.

De reactie op geluid lijkt niet te worden uitgelokt door het volume van de auditieve stimuli, maar door het specifieke patroon of de betekenis voor de persoon. Naar schatting heeft zes tot zeven procent van de Nederlanders regelmatig extreme last van geluiden van anderen. Waarbij er bij een half procent daadwerkelijk sprake is van misofonie.

Wat is misokinesie?

Sommige mensen raken niet alleen geïrriteerd door geluiden, maar ook door bewegingen. Deze ‘haat voor beweging’ wordt ook wel misokinesie genoemd. Misokinesie staat voor de afkeer voor bewegingen, met name tics of handelingen die steeds herhaald worden. Hierbij kunnen er symptomen optreden die vergelijkbaar zijn met die van misofonie. Het is nog niet bekend of dit een aparte aandoening is of dat het onder misofonie valt.

De oorzaak van misofonie

Wat is de oorzaak van misofonie? Misofonie-patiënten lijken prikkels minder goed te kunnen filteren. Dit zou kunnen leiden tot (meer) overprikkeling en heftige(re) emoties. De misofonie-experts van het Amsterdam UMC veronderstellen dat de oorzaak van misofonie te maken heeft met het brein van mensen met misofonie. Zij reageren namelijk op bepaalde geluiden zoals het reageert op gevaar. Mensen met misofonie hebben geluiden uit het verleden in hun brein gekoppeld aan iets negatiefs met als gevolg dat geluidsprikkels nu – uit reflex – negatieve emoties oproepen: een gevoel van extreme woede, walging en/of haat.

Het ontstaan van misofonie

Misofonie komt voor bij mensen met een normaal gehoor en bij mensen met verschillende vormen van gehoorverlies. Meestal ontstaat het tussen het 8e en 12e levensjaar. Waarom sommige prikkels een vecht- of vluchtreactie veroorzaken is nog onbekend. Het vermoeden bestaat dat een bepaalde prikkel uit het verleden een bepaald gevoel heeft opgewekt (conditionering).

Misofonie ontstaat meestal geleidelijk. Bij de meeste mensen begint het met een geluid (vaak een eetgeluid) en richt het zich op een persoon, bijvoorbeeld een ouder. Als de overmatige focus voor bepaalde geluiden er eenmaal is, kan het uitgroeien tot een steeds langer wordende lijst met triggers. Niet iedereen die als puber van bepaalde geluiden walgt of boos wordt, ontwikkelt misofonie. Genetische aanleg lijkt ook een rol te spelen.

Symptomen van misofonie: lichamelijk én psychisch

Lichamelijk reageer je bij het horen van zenuwslopende geluiden met onder meer een verhoogde hartslag en het gevoel dat de woede je naar je hoofd stijgt. Je krijgt het warm en je kan gaan zweten, terwijl je zenuwachtiger wordt dan normaal. Soms is er sprake van kippenvel of rillingen die over je rug lopen; deels uit boosheid, deels uit negatieve opwinding. Dit alles kan ook gepaard gaan met hoofdpijn.

Op psychologisch vlak brengt misofonie gevoelens van afkeer, walging en soms zelfs agressie met zich mee. Als je je eenmaal ergert aan bepaalde geluiden bestaat de kans dat je een alertheid ontwikkelt. Mocht je de geluiden opnieuw horen, kan je er nadelige gevolgen van ondervinden. Je kan bepaalde (irritante) situaties dan gaan mijden.

Bij misofonie is vrijwel altijd sprake van de volgende drie factoren:

1. Reflexmatige emotionele reactie op externe triggers
   Vecht- of-vluchtreactie én een sterke emotionele respons. Er ontstaan direct hevige gevoelens van woede, haat en/of walging op externe triggers.
2. Veel vermijdingsgedrag
   Mensen met misofonie doen veel moeite om hun triggers te vermijden (vluchten). Onder vermijding valt bijvoorbeeld: uit een situatie weggaan of wegblijven, bepaalde personen ontwijken of veelvuldig een hoofdtelefoon of oordopjes dragen. In gradatie kan het variëren van de woonkamer uitvluchten tot je helemaal terugtrekken uit het sociale leven.
3. Grote impact op je (sociaal) leven
   Afhankelijk van de ernst, geldt voor de meeste mensen met misofonie dat ze problemen ondervinden op het gebied van relaties, school of studie, werk, ouderschap en algemene gezondheid. Ook heeft het een negatieve invloed op het gevoel van eigenwaarde en het zelfbeeld. Doordat mensen met misofonie meerdere triggers hebben, kunnen ze ook meerdere malen per dag in verschillende situaties getriggerd worden. Op het werk, in het openbaar vervoer, op school, thuis, in de rij bij de supermarkt. Veel mensen met misofonie kunnen niet slapen bij hun geliefde of eten nooit met hun gezin samen.

Daarnaast kunnen mensen met misofonie ook last hebben van deze klachten:

• Verhoogd spanningsniveau door continue alertheid en stress
• Concentratiestoornis
• Depressieve gevoelens
• Gevoelens van schaamte en schuld
• Vermoeidheid
• Angst voor angst en angst om de zelfbeheersing te verliezen
• Zich onbegrepen voelen (door zichzelf en anderen)

De triggers van misofonie

Geluiden geproduceerd door mensen:

• Geluiden van eten en drinken, afbijten, slikken, kauwen, smakken, slurpen en knagen
• Niezen, hoesten, neus ophalen, snuiven, kuchen, keelschrapen
• Gapen, geeuwen, ademen
• Huilende baby, luidruchtig spelende kinderen
• Fluiten, neuriën, zingen
• Iemands stem, lach, uitspraak van een bepaalde letter

Ook andere geluiden die door mensen, dieren of apparaten geproduceerd worden, kunnen triggers zijn. Dit zijn een paar voorbeelden:

• Klikken met een pen
• Typen op een toetsenbord, klikken met de muis
• Lopen met hakken op een harde vloer
• Roeren met een lepeltje in een beker, bestek dat tegen tanden aan tikt
• Het tikken van een klok
• Het zingen van vogels en het blaffen van honden
• Kraken met chipszakken

De triggers van Misokinesie

Naast auditieve triggers zijn er ook visuele triggers. De triggers zijn vaak herhaalde bewegingen, zoals:

• Wiebelen met een voet of been
• Frunniken aan haar
• Malende kaken

Misofonie behandeling

Hoe wordt misofonie behandeld? Cognitieve gedragstherapie (CGT) zou je kunnen helpen bij het verminderen van misofonieklachten. Bij deze therapievorm ga je onderzoeken hoe de associatie met de triggers is ontstaan en wat jouw ideeën hierbij zijn. Stap voor stap oefen je met moeilijke situaties zodat je ze niet meer hoeft te vermijden.

Andere mogelijke misofoniebehandelingen zijn:

• Aandachts- of mindfulnesstraining: de oefeningen en technieken zijn erop gericht om de overmatige focus te doorbreken. Je leert je aandacht te verleggen naar jezelf, je taak of je omgeving (in het hier en nu).
• Ontspanningstraining: je leert ontspannings-, ademhalings- en bewegingsoefeningen om beter met spanning om te kunnen gaan.
• Counterconditionering: je leert nieuwe associaties aan bij je triggers. Onder andere door het maken van een filmpje en het monteren van geluidsfragmenten.
• Hypnose: dit helpt de hevige respons af te zwakken. Hierdoor kan misofonie mogelijk als minder belastend ervaren worden.

Kan je genezen van misofonie? Misofonie is niet helemaal te genezen. Maar wel zijn er veel behandelingen en dingen die je zelf kan doen om jouw misofonie aan te pakken. Zodat je er uiteindelijk minimaal last van hebt.

Wat kan je zelf doen aan misofonieklachten? – 6 tips

Zelf kan je verschillende dingen doen om minder last te hebben van misofonie. Ontspanning en afleiding kunnen helpen. We geven je 6 tips:

1. Verminder stress door dagelijks ontspanningsoefeningen te doen of een half uurtje te rusten in een prikkelvrije omgeving. Je kan ook mindfulness proberen.
2. Zorg voor voldoende nachtrust om de drempel van irritatie te verlagen.
3. Sporten geeft afleiding, plezier en het zorgt ervoor dat het stresshormoon cortisol afgevoerd wordt.
4. Het dragen van oordopjes, oortjes of een hoofdtelefoon is een vaak toegepaste strategie. Maar deze vorm van vermijding verergert de misofonie doordat het de hyperfocus versterkt. Dit wordt dus alleen aangeraden voor af en toe.
5. Kijk niet naar de bron van de trigger: zicht versterkt het gehoor.
6. Betrek de mensen in je omgeving. Als zij weten wat er in jou omgaat en je aangeeft waar jij behoefte aan hebt, kan je omgeving hier mogelijk rekening houden. Dit voorkomt extra stress en vervelende situaties bij jou en bij de mensen in je omgeving.

Tips voor ouders: wat kan je als ouder voor je kind met misofonieklachten betekenen? – 6 extra tips

1. Het is belangrijk om de misofonieklachten van je kind te bespreken met de docenten en de schoolleiding. Zo kan school rekening houden met eventuele omgeving en omgang.
2. Maak (en hou) het bespreekbaar, maar alleen op het moment dat je kind kalm is. Neem je kind serieus en stel vragen.
3. Laat merken dat je van misofonie op de hoogte bent. Toon begrip.
4. Ga iets leuks doen samen. Stimuleer de positieve eigenschappen van je kind extra. Dit is belangrijk voor het opbouwen van zelfvertrouwen. Daarmee ga je een negatief zelfbeeld zoveel mogelijk tegen.
5. Leer je kind zich te ‘bewapenen’ met technieken om de aandacht te verleggen en om te ontspannen. Dit kan door middel van de bovenstaande tips.
6. Zeg geen dingen als ‘Je moet er gewoon niet zo op letten’. Je kind wil dat ook niet; het ‘erop letten’ hoort bij de aandoening. Het is geen keuze.

Kijk voor meer informatie over misofonie op Vereniging Misofonie NL

 

Informatie gecontroleerd door expert

De informatie op deze pagina is gecontroleerd en goedgekeurd door Sandra van Scheijndel. Sandra is psycholoog in Rotterdam en is gespecialiseerd in het behandelen van onder meer misofonie en tinnitus. Ze is aangesloten bij Psyned en het NIP.