Zelfdoding van een dierbare….hoe ga je verder?

Jaren geleden verloor ik mijn zwager door suïcide. Het leek wel een meteorietinslag! Wat er dan gebeurt is eigenlijk met geen pen te beschrijven! Dat is ook wat ik vaak hoor van mijn cliënten die iemand verloren zijn door suïcide.

Aandacht voor nabestaanden na zelfdoding

“Aandacht voor nabestaanden van iemand die zich suïcideerde is er eigenlijk nooit genoeg…”. Dit is een uitspraak van de bekende psychiater Bram Bakker. En ik deel zijn mening van harte.

Met aandacht bedoel ik een luisterend oor van een ander. Als je iemand kent bij wie je je veilig en gehoord voelt, praat dan over je verlies, verdriet, en je wanhoop, keer op keer. Vind je het lastig om zo’n iemand te vinden? Schroom dan niet en zoek een professionele hulpverlener.

Als je ouder uit het leven is gestapt

Vooral voor kinderen die een ouder zijn verloren door suïcide is het erg belangrijk dat ze hulp krijgen en hun verdriet en verlies kunnen delen. Als het kind volwassen is en de leeftijd bereikt waarop een ouder zichzelf suïcideerde, roept die leeftijd angst en paniek op. Zonder dat kinderen zichzelf ervan bewust zijn, zijn ze vaak erfelijk belast met datgene wat ouders met zich meedragen.

Ouders hebben tenslotte altijd gelijk, dus als degene die jou het leven heeft gegeven dit leven niet meer de moeite waard vindt, dan is het niet ondenkbaar dat jij als kind ongewild en stilzwijgend de dood van jouw ouder als richtlijn zal opvatten. Uit de statistieken blijkt dat kinderen van suïcidanten 17 keer vaker suïcide plegen dan anderen en 67 procent te maken krijgt met een zware depressie. Een kind wordt dus ongewild erfelijk, oftewel pseudo erfelijk, belast met de kans zichzelf van het leven te benemen. Reden te meer om er over te praten.

Suïcide is meer dan een cijfer

Elke dag sterven er 5 à 6 mensen door suïcide. Dit zijn al gauw 1.825 mensen per jaar. Maar deze cijfers zeggen niks over het aantal mensen dat in totaal getroffen wordt door suïcide. Want al deze suïcidanten hebben hoogstwaarschijnlijk nabestaanden die indirect ook getroffen worden door de suïcide. Dat cijfer ligt een stuk hoger.

We kunnen spreken in cijfers en feiten als het gaat om suïcide, maar dit zegt niets over de pijn en het verdriet van de mensen die door suïcide geraakt worden. De nabestaanden zijn iemand verloren die ze (goed) kenden of die heel dierbaar voor ze was.

Het ingrijpende karakter van zelfdoding

Als je iemand bent verloren door suïcide is de rouwverwerking dan hetzelfde als wanneer je iemand verliest door een ongeluk of ziekte? Er zijn veel overeenkomsten in de rouwverwerking, maar toch zijn er ook wezenlijke verschillen.

De plotselinge dood door suïcide heeft voor nabestaanden een traumatisch karakter. De eerste confrontatie na de ‘daad’ is altijd in het bijzijn van politie; want de dood zou ook een andere oorzaak kunnen hebben. Vaak heeft een suïcide een gewelddadig karakter wat betekent dat een lichaam verminkt wordt gevonden en geïdentificeerd moet worden, dit is erg ingrijpend.

De agressieve manier om een eind aan je leven te maken, maakt het voor nabestaanden nog erger, het beeld van een pot pillen en een afscheidsbrief, als die er is, is veel te ‘romantisch’ en geen realiteit. Als het een impuls suïcide is, is het nog traumatischer dan wanneer het een balans suïcide is.

Rouw na suïcide

Maar suïcide is altijd een traumatische ervaring en wordt gekenmerkt door een scala aan emoties die ik hieronder zal beschrijven.

Het kan zijn dat je het niet kan en wil geloven en ontkent wat er is gebeurd. Het gevoel is te zwaar om toe te laten, maar geleidelijk zal dat veranderen. Het verdriet gaat misschien nooit meer over, maar je kan het steeds beter een plek geven.

Nabestaanden gaan ook vaak obsessief op zoek naar de oorzaak. Ze willen weten waarom hun dierbare dit gedaan heeft. Een grote speurtocht naar het hoe en waarom.

De geest wordt in beslag genomen door zoveel emoties, dat het niet verwonderlijk is dat je last kan hebben van concentratieproblemen.

Je kunt als nabestaande last hebben van schuldgevoelens; ‘had ik maar’ en ‘stel dat ik’, zijn gedachtes die door je hoofd kunnen gonzen. Schuldgevoel staat een normale rouwverwerking in de weg. Het lijkt wel of er geen ruimte meer is om intens verdrietig te zijn en de persoon te missen; alles wordt omgeven door schuld.

Taboe op zelfdoding

Het gevoel van Schaamte maakt het allemaal nog een stuk moeilijker om echt te rouwen. Tot op de dag van vandaag heerst er nog altijd een taboe op zelfdoding. De omgeving heeft vaak een uitgesproken mening, wat het voor nabestaanden nog moeilijker maakt om echt te rouwen. Nabestaanden van suïcidanten voelen vaak een veel grotere druk om uitleg te geven over de doodsoorzaak, het hoe en waarom, dan de nabestaanden van iemand die overlijdt door ziekte of een ongeval.

Je hebt me verlaten

Het gevoel van afgewezen en verlaten te zijn is ook een emotie die nabestaanden kunnen voelen. De zelfdoding kan als een totale verwerping voelen of als een denigrerende vorm van afwijzing. Je kunt je persoonlijk afgewezen voelen. Zelfdoding is een scheiding, ik ga weg en kom nooit meer terug! Het gevoel van eigenwaarde kan hierdoor een enorme knauw krijgen.

Je kunt als nabestaande overvallen worden door woede en haatgevoelens die tegenstrijdig kunnen voelen. Aan de ene kant voel je je verdrietig en verpletterd maar aan de andere kant voel je boosheid, woede en haat. Je hebt mij verlaten, hoe kun je! Was ik het niet waard om verder te leven? Nabestaanden gaan niet tekeer tegen de persoon maar tegen de daad van zelfdoding.

Opluchting

Opluchting kan ook een verwarrende emotie zijn. Doorgaans betekent zelfdoding namelijk ook het einde van jaren met stress, ergernis, ruzie, soms crimineel gedrag of een geschiedenis van psychiatrische inrichtingen, gedwongen opname en zelfdestructie. Die opluchting kan gepaard gaan met enorme schuldgevoelens. We kunnen ons egoïstisch voelen, verlost van alle problematiek en anderzijds is er veel verdriet door het gemis.

Suïcide binnen het gezin

Angst en Vrees zijn ook gevoelens die vaak voorkomen na een zelfdoding. Als een kind zichzelf suïcideert binnen een gezin kan er een tomeloze angst ontstaan dat een ander kind binnen het gezin dezelfde daad zou kunnen plegen. We delen immers dezelfde familie en hebben dezelfde genen, is een gedachte die vaak voorkomt.

Letterlijk ziek van verdriet

Dat je ziek kan worden van verdriet is een bekend fenomeen. Diep verdriet kan ons afweersysteem sterk verzwakken. Ons lichaam is een prachtig alarmsysteem. Rouw die niet of niet voldoende gevoeld is, gaat zich vaak manifesteren op een andere manier, je krijgt bijvoorbeeld lichamelijke klachten.

Kloppen jouw gedachtes wel?

Dat je een bepaalde gedachte hebt of een bepaald gevoel, betekent niet dat deze ook hoeft te kloppen. Het is echter jouw waarheid op dat moment. Om niet verstrikt te raken in jouw eigen gedachtes is het raadzaam om de gedachtes die je hebt te delen met iemand. Je zou kunnen praten met mensen in jouw omgeving, maar ook een psycholoog kan jou helpen omgaan met deze (negatieve) gedachtes.

Als je aan zelfdoding denkt, kun je daar met de deskundige vrijwilligers van 113 Zelfmoordpreventie over praten via de telefoon (0900-0113) of chat (24 uur per dag bereikbaar).