Eenzaamheid

We voelen ons allemaal wel eens eenzaam. Op een feestje waar je niemand kent, als je thuis op de bank zit en even niemand hebt om iets mee te doen of als je je totaal onbegrepen voelt bij je beste vrienden. Een ontzettend vervelend gevoel. Vaak gaat dat gevoel na een tijdje weer over. Het kan ook zijn dat je je langere tijd eenzaam voelt. Soms wel jaren. Daarin ben je niet alleen: eenzaamheid komt in Nederland voor bij wel 40% van de volwassenen. Vaak gaat die eenzaamheid samen met gevoelens van gemis en teleurstelling. Bijvoorbeeld omdat je helemaal geen vrienden hebt om leuke dingen mee te doen, iemand bij wie je je ei kwijt kan of je hebt het gevoel dat niemand je begrijpt.

Ondanks dat iedereen zich wel eens eenzaam kan voelen, hebben bepaalde groepen een hoger risico op eenzaamheid. Alleenstaanden en alleenstaande ouders voelen zich het vaakst eenzaam. En in 2021 gaven jongeren van 15 tot 25 jaar het meest aan zich sterk emotioneel eenzaam te voelen, terwijl dat in 2019 nog de 75-plussers waren (CBS, 2022). Ook mensen in armoede, mensen met een chronische aandoening, mantelzorgers, mensen met een migratieachtergrond, laaggeletterden en LHBTI’ers voelen zich net iets vaker dan gemiddeld eenzaam.

Dit bericht is voor het laatst bijgewerkt op: 13 oktober 2022

Wat is eenzaamheid?

Eenzaamheid is een gevoel. Je kan het ervaren als een soort ‘leegte’. Je voelt je niet verbonden. Dit betekent niet dat als je alleen bent, je ook eenzaam bent. Dat kan namelijk helemaal prima voor je zijn. Je bent pas eenzaam als je je ook echt eenzaam voelt. En dat kan al doordat je minder vrienden of kennissen hebt dan je graag zou willen. Maar ook wanneer je meer dan genoeg vrienden hebt en je je ondanks dat niet gehoord voelt, kan dit ontzettend eenzaam voelen.

Oorzaken eenzaamheid

Eenzaamheid kent verschillende oorzaken. Vaak door een gemis binnen jouw bestaande relaties of het verliezen van relaties. Maar ook door veranderingen binnen die relaties, persoonlijke eigenschappen waardoor je niet snel op mensen afstapt of bepaalde omstandigheden, zoals  ontslag of het niet hebben van financiële middelen voor sociale activiteiten. We leggen hieronder een aantal oorzaken van eenzaamheid aan je uit.

Veranderingen binnen jouw relaties

Eenzaamheid komt vaker voor onder alleenstaanden dan onder mensen met een partner. Maar ook wanneer jij een relatie hebt die niet goed voelt, kan jij je eenzaam voelen. Bijvoorbeeld doordat jij je niet begrepen voelt door jouw partner of omdat je (bijna) geen connectie meer met hem of haar voelt.

Het verliezen van iemand

Ook het verliezen van iemand die dichtbij je staat kan een grote impact hebben en een gevoel van eenzaamheid oproepen. Bijvoorbeeld als de relatie met je partner uitgaat, je beste vriend(in) naar het buitenland verhuist of je een ouder verliest. Eenzaamheid door het verliezen van iemand hoeft dus niet altijd te betekenen dat iemand is overleden. Een vriendschap verbreken door een ruzie of een echtscheiding is ook een verlieservaring.

Bij het verliezen van een dierbare, in welke vorm dan ook, ontstaat er vaak een grote leegte. Je mist iemands aanwezigheid, de gesprekken die jullie samen voerden en de momenten die jullie standaard samen deelden: je mist de grote en de kleine dingen. Door dit verlies kan je leven behoorlijk op z’n kop staan. Het kost tijd om hiermee om te leren gaan en het gemis te verwerken.

Bepaalde omstandigheden

Daarnaast kunnen de omstandigheden waar jij in zit, zorgen voor eenzaamheid. Heb jij bijvoorbeeld niet de financiële middelen om mee te doen aan sociale activiteiten? Zorg jij – als mantelzorger – voor een ziek familielid en hou je daarnaast weinig tijd voor jezelf over? Of ben jij je baan verloren door ontslag of ben je met pensioen, en mis je daardoor de contacten met jouw collega’s? In al deze situaties kan je eenzaamheid ervaren.

Je levensfase

Bovendien speelt de levensfase waar je in zit een belangrijke factor bij eenzaamheid. Elke fase kent zijn eigen uitdagingen. Jongeren zoeken naar een evenwicht tussen enerzijds sociale verbondenheid (de behoefte om erbij te horen) en anderzijds individualisering (onafhankelijkheid ontwikkelen ten opzichte van vrienden en familie). Soms worstelen tieners met deze balans, wat leidt tot eenzaamheid. In de middelbare leeftijd kan een gevoel van eenzaamheid ontstaan door werkstatus, inkomen, scheiding of minder tijd door werk en zorgtaken. Bij ouderen is verlies van mensen in hun sociale netwerk (als gevolg van pensionering of overlijden), alleen wonen of verminderde mobiliteit in verband met gezondheidsomstandigheden vaak de oorzaak.

Door pesten

Pesten kan een enorme impact hebben op jou en een gevoel van eenzaamheid oproepen. Ontzettend logisch, want buitengesloten worden is niet goed voor een mens. Maar niet alleen het pesten zelf zorgt voor eenzaamheid. Vooral wanneer je niemand hebt om mee over het pesten te praten, kan je je ontzettend eenzaam voelen.

Persoonlijke eigenschappen

Bepaalde eigenschappen van jouw persoonlijkheid, kunnen het contact maken met anderen een stuk uitdagender maken en daarmee een gevoel van eenzaamheid oproepen. Stel je bent op een feestje waar je niemand kent. Stap jij direct op iemand af of vormt contact maken met nieuwe mensen een grotere uitdaging voor jou? Wanneer je moeilijker contact maakt met iemand kan je je sneller eenzaam voelen dan iemand die dat makkelijker vindt. De volgende persoonlijke eigenschappen kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat je moeilijker contact maakt:

• gebrek aan zelfvertrouwen
• onvermogen anderen te vertrouwen
• sterke verlegenheid
• emotionele instabiliteit

Het zijn eigenschappen die jou kunnen belemmeren bij het maken van contact en het aangaan van betekenisvolle relaties.

Psychische klachten

Heb je psychische klachten? Dan kan je je ook eenzaam voelen. Eenzaamheid komt namelijk redelijk vaak voor bij mensen met psychische klachten. Bijvoorbeeld bij mensen met een depressie, angststoornis of autisme. Dit kan komen doordat je door je klachten weinig buiten komt of juist minder makkelijk contact maakt. Maar ook andersom: uit een onderzoek van het Trimbos blijkt namelijk dat wanneer je je eenzaam voelt, je meer kans hebt op het ontwikkelen van een stemmings-, middelen- of angststoornis.

Angst voor onbegrip

Als je bang bent dat mensen jou niet begrijpen, dan kan dit ervoor zorgen dat je je niet durft te verbinden. Je durft bijvoorbeeld niet te delen hoe het echt met je gaat of waar je mee bezig bent. Uit angst dat mensen dit misschien raar vinden. Een deel van jezelf verstop je voor de buitenwereld, uit angst voor onbegrip. En dit kan zorgen voor een ontzettend eenzaam gevoel.

Soorten eenzaamheid

Er zijn verschillende soorten eenzaamheid. Daarbij ligt het eraan wat het is dat je mist. We onderscheiden twee soorten eenzaamheid: emotionele eenzaamheid en sociale eenzaamheid.

Emotionele eenzaamheid

Bij emotionele eenzaamheid mis je verbondenheid met anderen. Een emotionele, hechte band. Bij psychische klachten ontstaat emotionele eenzaamheid vaak als je je niet begrepen voelt door anderen. Het lukt je dan vaak ook niet om je gevoelens te delen. Maar ook als je vrijgezel bent en wel graag een liefdesrelatie wilt, kan je deze eenzaamheid ervaren.

Sociale eenzaamheid

Bij sociale eenzaamheid ervaar je een tekort aan betekenisvolle vriendschappen. Oftewel, je sociale netwerk schiet tekort en je hebt behoefte aan (meer) vriendschappen. Deze eenzaamheid kan je dus ook voelen als je wel een liefdesrelatie hebt.

Dat je je soms eenzaam voelt, kan vervelend zijn. Maar dit hoeft niet altijd erg te zijn. Wel is het goed om dat signaal serieus te nemen en stappen te ondernemen om te voorkomen dat je in een negatieve spiraal terechtkomt. Neem het gevoel daarom altijd serieus. Belemmert de eenzaamheid je leven en voel je je ongelukkig? Dan kan het een groter probleem gaan vormen.

Gevolgen eenzaamheid

Wij mensen zijn sociale wezens en we hebben allemaal behoefte aan contact met anderen. Wel verschilt het per persoon hoeveel contact je met iemand prettig vindt. Zo vindt de een het heerlijk om elke avond met iemand te zijn, terwijl de ander het prima vindt dit te beperken tot één etentje in het weekend. Als je niet in je behoefte wordt voorzien, kan dit heel eenzaam voelen.

Het is belangrijk om actief aan de slag te gaan met het verminderen van deze eenzaamheid. Het kan namelijk ontzettend veel impact hebben op de kwaliteit van je leven. Ook omdat eenzaamheid samen kan gaan met gezondheidsrisico’s. Eenzaamheid kan een negatieve uitwerking hebben op je immuunsysteem, waardoor je vatbaarder wordt voor ziektes en infecties.

Eenzaamheid kan ook de oorzaak zijn van ongezond gedrag. Denk aan het gebruik van verdovende middelen, meer of juist minder eten of weinig beweging.

Omgaan met eenzaamheid

Eenzaamheid is geen fijn gevoel en kan een negatieve invloed hebben op jouw mentale en fysieke gesteldheid. Als jij je eenzaam voelt, is het daarom goed om actief iets met dat gevoel te doen en de negatieve spiraal te doorbreken. Welke stappen kan je ondernemen? We geven je hieronder 5 tips:

Tip 1: Achterhaal de oorzaak van jouw eenzaamheid

Waardoor voel jij je eenzaam? Zijn er bijvoorbeeld bepaalde situaties waarin het gevoel sterker is dan normaal? Wat mis je op die momenten in de contacten die je hebt? Het achterhalen van de kern van jouw eenzaamheid kan jou ook helpen om een oplossing te vinden. Natuurlijk kan dit ontzettend lastig zijn en dit heb je vaak ook niet meteen boven water. Neem je tijd hiervoor. Soms helpt het ook om dit van je af te schrijven om bepaalde patronen te ontdekken.

Tip 2: Laat eenzaamheid je leven niet bepalen

Zijn er dingen die je nu niet (meer) doet, omdat je niet weet met wie je dat moet doen? Of heb je niemand om dat mee te doen? Probeer dit dan toch (weer) op te pakken. Het is namelijk helemaal niet raar om in je eentje ergens een kopje koffie te drinken of een dagje alleen naar de sauna te gaan. Wanneer je eenzaamheid, voor een deel, de invulling van je leven laat bepalen, kan dit een negatieve uitwerking op jou hebben. Het kan even een enorme drempel zijn, maar je zult zien dat het onwijs veel positieve energie geeft om weer dingen te ondernemen die je blij maken. Begin met kleine stapjes en bouw dit steeds verder uit. En juist door dit te doen, creëer je ook steeds meer kansen om nieuwe mensen te ontmoeten.

Tip 3: Weet dat eenzaamheid een gevoel is dat je kan veranderen

Zoals eerder gezegd is eenzaamheid een gevoel: je bent niet eenzaam, je voelt je eenzaam. Dat is goed om je te beseffen. Blijven hangen in het eenzame gevoel helpt je niet vooruit. In plaats daarvan kan je beter kijken naar waar je invloed op kan uitoefenen, zodat je – eventueel met hulp – stappen kan ondernemen om het eenzame gevoel te verminderen.

Tip 4: Investeer tijd in en aandacht aan het opbouwen van relaties

Het kost tijd om waardevolle relaties op te bouwen met anderen. Dat komt van twee kanten en daar zal je zelf ook tijd in moeten investeren. Zoek bijvoorbeeld plekken op waar je mensen tegenkomt die dezelfde interesses hebben als jij of ga vrijwilligerswerk doen bij een organisatie waar je achterstaat. En grijp alle andere momenten aan om sociale contacten op te doen. Nodig bijvoorbeeld die ene vriendin van vroeger uit voor een kop koffie.

Tip 5: Wees lief voor jezelf en omarm jezelf

Lief zijn voor jezelf is één van de eerste stappen die je kunt maken om het eenzame gevoel te verminderen. Leer jezelf waarderen en kijk vooral naar je goede eigenschappen en niet naar wat je allemaal aan jezelf zou willen veranderen. Je bent helemaal goed zoals je bent. Het is ook niet eerlijk tegenover jezelf om je te vergelijken met anderen.

Het kan wel zijn dat je het spannend vindt om op iemand af te stappen. Misschien omdat je bang bent voor een afwijzing? Onderzoek waar dit gevoel vandaan komt. Ben je wel tevreden met jezelf? Of heb je een laag zelfbeeld? Als je je eenzaam voelt, is het goed om je ook te focussen op de relatie met jezelf. Als je namelijk niet tevreden bent met jezelf, kan dit bijdragen aan een eenzaam gevoel en in het contact maken met anderen.

Behandelen eenzaamheid

Eenzaamheid is een gevoel. Een gevoel dat eigenlijk altijd voortkomt uit het gemis van waardevolle persoonlijke relaties en verbondenheid. Het is daarom niet een ‘diagnose’, zoals bijvoorbeeld een angststoornis dat wel kan zijn. Eenzaamheid is samen met een psycholoog goed te behandelen, maar er is geen specifieke behandelvorm alleen voor eenzaamheid. Welke vorm van behandelen past bij jouw situatie, ligt aan waar de eenzaamheid bij jou vandaan komt. Dit betekent niet dat het niet veel met je kan doen en dat een psycholoog je hier niet mee kan helpen. Integendeel: juist door aan de slag te gaan met een psycholoog, pak je vaak ook de oorzaak van de eenzaamheid aan.

Zo kunnen we je helpen

Wil je aan de slag met jouw gevoelens van eenzaamheid? Dan helpen we je daar graag bij. Wat de oorzaak ook is. Onze psychologen zijn er in gespecialiseerd jou hiermee te ondersteunen. Heb je hier nog vragen over, wil je graag sparren of je hulpvraag of meteen een afspraak inplannen met een van onze psychologen? Neem dan contact op met ons psychologisch verwijsteam. Tijdens het gratis adviesgesprek helpen ze je verder. Bel naar 085-4014720 of plan een telefonische afspraak in.

Bronnen

Bij het samenstellen van deze pagina is gebruik gemaakt van onderstaande bronnen:

• eenzaam.nl
• rijksoverheid.nl
• CBS
• Elsevier

Informatie gecontroleerd door expert

De informatie op deze pagina is gecontroleerd en goedgekeurd door psycholoog Thomas Visser. Thomas is gespecialiseerd in het behandelen van onder andere depressie, een negatief zelfbeeld en rouw. Hij is aangesloten bij Psyned en het NIP.