Systeemtherapie: hoe houd jij je staande in relaties met anderen

Er is geen zelf zonder de ander, geen ik zonder jij. Iedere vorm van therapie gaat dus in feite in meerdere of mindere mate over de vraag hoe wij ons staande kunnen houden en verhouden tot andere mensen.

Aanhankelijk naar en afhankelijk van elkaar

Mensen zijn sociale wezens, aangewezen op elkaar voor warmte, voedsel, onderdak, veiligheid, waardering en zelfwaardering, gevoel en zelfgevoel. Aanhankelijk naar en afhankelijk van elkaar. Wanneer we ons niet geliefd voelen, we angstig worden en afstand nemen trekken we ons terug uit verbindingen met anderen om ons heen. Sommige verbindingen zijn net gelegd, maar andere verbindingen bestaan al lang en dragen de geuren en kleuren van generaties ver boven ons. Als onzichtbare draden verbinden ze ons genetisch, cultureel en sociaal met voorouders waarvan we het bestaan nooit geweten hebben.

Wanneer verbindingen knellen, schuren of verbroken dreigen te worden, zoeken we hulp. We lijden aan verlies of dreigend verlies aan verbondenheid of juist aan een te vaste verbondenheid. Als reactie hierop zal een deel de schuld bij de ander neerleggen en een ander deel legt de schuld bij zichzelf. Dat laatste deel komt vaak in therapie omdat ze denken dat er ergens diep van binnen oorzaken zijn te vinden voor het leed. Maar wie gaat graven in zichzelf, vindt alleen fragmenten van verhalen die in bepaalde context en tijd betekenis hadden binnen een bepaald systeem. Van daaruit gaan puzzelen in de hoop een compleet beeld te krijgen is lastig. Aan ieder klein fragment galmt een echo van emoties waar we veel of weinig waarde aan hechten. Alle fragmenten, alle emoties en alle herinneringen bij elkaar maken dat we op dit moment zijn wie we denken te zijn. Het leven moet volgens de Zweedse filosoof Kierkegaard weliswaar voorwaarts worden geleefd en achterwaarts worden begrepen, maar begrip alleen is zelden voldoende.

Verbindingen tussen mensen

Relatietherapie en systeemtherapie gaan altijd over verbindingen tussen mensen. Deze verbindingen staan altijd in een bepaalde context waardoor de verbinding betekenis krijgt. Zonder context is er geen betekenis.

Veranderingen en acceptatie

Wie nu bijvoorbeeld in individuele therapie gaat proberen om los van zijn of haar context zichzelf te veranderen, zal te maken krijgen met de krachtvelden van het systeem. Mensen hebben de neiging om elkaar gevangen te houden in de beelden die ze van de ander hebben. Wanneer ik in therapie ben geweest en daadwerkelijk verandering heb weten te bewerkstelligen, wil dat nog niet zeggen dat het systeem waar ik in terug keer dit zal accepteren. Het is lastig voor mensen om de beelden die zij van anderen hebben te veranderen. Kennelijk zijn we als mensen zo gemaakt om de ander snel in een behapbaar beeld te plaatsen. Een beeld dat zelden recht doet aan wat het betekent om mens te zijn.

Therapeutische context

Je zou je kunnen verzetten tegen de onwil van anderen om je nieuwe ik te accepteren. Als je er lang genoeg in slaagt om standvastig nieuw gedrag te laten zien, zal de ander zijn of haar beeld van jou uiteindelijk moeten bijstellen. Dit kost veel tijd en veel energie. Een beter idee zou zijn om je systeem mee te nemen in therapeutische context. Samen veranderingen doormaken en stilstaan bij wat het betekent om te verbinden en opnieuw verbonden te raken.