Opgestaan, plaatsje vergaan!?

Vroeger haalden wij als kinderen elkaar het bloed onder de nagels vandaan met het ‘onschuldige’ spelletje ‘opgestaan, plaatsje vergaan!’ Hierbij ging het om het bemachtigen van het lekkerste plekje naast mijn moeder op de bank, of om de enige tuinstoel die in de ‘achterover-stand’ kon. Zodra de ongelukkige ‘lekkerste-plek-houder’ de hielen lichtte om even naar de WC te gaan of omdat er geroepen werd in de keuken, dan was het vette pech, want je plek was ingenomen door een ander. Ik zie mijn eigen kinderen nu hetzelfde spelletje spelen met dezelfde fanatieke intensiteit, dezelfde triomf en dezelfde frustratie als wij vroeger kenden.

Ben jij wel eens degene geweest die voorging bij de bakker, die zijn auto voorbij de file reed en bij de afslag snel invoegde?
Je eigen plek, iets een ‘plekje’ geven, plek veroveren, raar woord, plek, en zo gemakkelijk en vaak gebruikt. Soms kun je voelen dat je recht hebt op een plek, omdat je er eerder was dan anderen. Stel je staat bij de bakker en iemand dringt voor. Of  je staat eindeloos in een file en een ander rijdt die hele file voorbij en voegt precies voor jouw auto in. Wat gebeurt er dan met je? Voel je je boos, gepasseerd, niet gezien? Ben jij wel eens degene geweest die voorging bij de bakker, die zijn auto voorbij de file reed en bij de afslag snel invoegde? (Ik wel). Hoe voelde je je: triomferend, schuldig? Wat je reactie ook geweest is, iedereen weet ergens dat het niet helemaal klopt en dat er zoiets bestaat als een ordening, als ‘je plek’. Zelfs in de file.

Ook in families is dit een belangrijke ‘wet’.
Wat er eerst was, moet dus ‘geëerd worden’ door wat later komt. Ook in families is dit een belangrijke ‘wet’. Wat gebeurt er als we, net als in het spelletje, bij de bakker of in de file, andermans plek innemen? Wat gebeurt er met ons en onze omgeving als de ordening verstoord wordt?

Een nieuwe liefde verdringt de oude van zijn plek
Voorbeelden van een verstoorde ordening binnen de familie: een kind dat de plek inneemt van ‘moeder’ voor de jongere kinderen. Een jonger kind dat de plek van de oudste in wil nemen. Een doodgeboren kind of miskraam krijgt geen plek als broertje of zusje, een zoon stelt zich op als ‘man’ voor zijn moeder. Of, op latere leeftijd: een nieuwe liefde legt zich niet neer bij het feit dat haar man al een hele geschiedenis heeft.

Van je ‘plek’ afgaan betekent dat je niet vanuit jezelf leeft, maar vanuit een illusie.
Het niet-nemen van een eigen plek of het niet geven van de plek aan een ander leidt tot problemen. Leven vanuit een plek die niet van jou is, van je ‘plek’ afgaan betekent dat je niet vanuit jezelf leeft, maar vanuit een illusie. Je streeft dan naar iets dat er niet voor je is en er nooit voor je zal zijn. Dat maakt gefrustreerd en ongelukkig. Je mist ook iets, omdat je niet kunt zien wat er allemaal wèl voor jou is als je je plek wel inneemt. Ik merk steeds weer opnieuw bij mijn cliënten dat ze, wanneer ze echt hun plek nemen en de illusie opgeven, de weg naar een gelukkig leven mogelijk maken. Gelukkig is het nooit te laat om alsnog je eigen plek te gaan nemen.

‘Jij was er eerst, en toen kwam ik’
Een voorbeeld hiervan is het verhaal van een cliënte in mijn praktijk die ontkende dat het verleden van haar man nog belangrijk was. Deze ‘nieuwe vrouw’ riep: ‘nu is hij van mij en het verleden vergeten we.’ Zolang zij de systemische ordening niet eerde en haar plek als ‘tweede liefde’ niet nam, waren er continu problemen: tussen haar en de kinderen, tussen hem en zijn ex-vrouw, tussen de twee nieuwe geliefden.

In een familieopstelling heeft zij kunnen ervaren dat alles wat er eerst was, plek ‘in haar’ moet krijgen. Door letterlijk te ‘buigen’ voor  haar partner en zijn geschiedenis, hiermee bedoel ik het respectvol aanvaarden wat er was vóórdat zij in beeld kwam, nam zij haar plek als nieuwe geliefde. Door simpelweg in gedachten tegen de eerste vrouw te zeggen ‘jij was er eerst, en toen kwam ik’ kwam er een enorme opluchting zowel voor haar als voor hem. Daarna kon zij leven met wat er was: geen concurrentie meer, maar vanuit een eigen unieke plek. De ordening in zichzelf brachten haar en haar omgeving rust.

‘Je plek nemen’ betekent niet ‘met minder genoegen nemen’. Het betekent dat je wilt zien wat er is en dat je verantwoordelijkheid wilt nemen voor je plek in de ordening. ‘Opstaan, plaatsje vergaan’: leuk spel voor de kinderen, maar niet voor het leven. Ik wens je je eigen plek.

Meer informatie over familieopstellingen
Stel je relatievraag op het forum Psycholoog Nu